Charles André Joseph Marie de Gaulle (1890–1970), modern Fransa’nın en belirleyici figürlerinden biridir. Askerî dehası, II. Dünya Savaşı sırasında Almanya'ya karşı verdiği direniş mücadelesi ve ülkesine özgü Beşinci Cumhuriyet rejimini kurmasıyla tanınır.
Bugün, 10 Aralık, onun 1958 yılında kurduğu Beşinci Cumhuriyet'in ilk cumhurbaşkanı olarak halk tarafından seçildiği (21 Aralık 1958'de Seçmenler Kurulu tarafından seçildi, ilk turu 10 Aralık'ta yapıldı) günün yıldönümüne denk gelmektedir.
De Gaulle, siyasî kariyerinin zirvesine çıktığı bu dönemde, Fransa'yı çöküşün eşiğinden alarak yeniden büyük bir Avrupa gücü yapma vizyonunu hayata geçirmiştir.
ERKEN YAŞAM VE ASKERİ KARİYER
De Gaulle’ün gençliği ve askerlik dönemi, disiplinli, stratejik ve inatçı karakterinin temellerini atmıştır.
- Gençlik ve Eğitim: 1890'da Lille'de muhafazakâr ve Katolik bir ailede doğdu. Genç yaşta orduya katılmaya karar verdi ve Saint-Cyr Askerî Okulu'ndan mezun oldu.
- I. Dünya Savaşı Deneyimi: I. Dünya Savaşı'nda piyade subayı olarak görev aldı ve üç kez yaralandı. Savaş sırasında Almanlara esir düştü ve esaret yıllarını gelecekteki askerî stratejiler üzerine kafa yorarak geçirdi.
- Tank Teorisyeni: İki savaş arası dönemde, ordu içinde pek kabul görmeyen ancak zamanla haklı çıkan bir kuram geliştirdi: Savaşın geleceği, ağır tahkimatlar yerine hızlı ve mobil tank birliklerine dayanacaktır. Bu fikirleri savunan Vers l'Armée de Métier (Profesyonel Orduya Doğru) adlı kitabını yayımladı (1934).
DİRENİŞİN SESİ VE LİDERİ
De Gaulle'ün şöhreti, Fransa'nın Nazi Almanyası karşısında çöktüğü en karanlık günlerde attığı cesur adımla pekişmiştir.
- 1940'taki Yenilgi: 1940'ta Almanya, Fransa'yı hızla işgal etti. Dönemin lideri Mareşal Philippe Pétain, teslimiyetçi Vichy rejimini kurdu. O sırada Tuğgeneral olan De Gaulle, bu kararı reddetti.
- Londra Çağrısı: 18 Haziran 1940'ta, Londra'ya kaçan De Gaulle, BBC radyosundan Fransız halkına seslendi ve ünlü "18 Haziran Çağrısı"'nı yaptı. Bu çağrı, Fransızlara teslim olmamayı ve işgalcilere karşı "Özgür Fransa" (France Libre) hareketinde birleşmeyi emrediyordu. Bu, Direniş Hareketi'nin doğuşuydu.
- Müttefiklerle İlişkiler: Savaş boyunca ABD Başkanı Roosevelt ve İngiltere Başbakanı Churchill ile karmaşık ve çoğu zaman gergin ilişkiler yürüttü. De Gaulle, sürgünde olmasına rağmen Fransa'nın ulusal egemenliğini tavizsiz bir şekilde savundu.
- Kurtuluş ve Zafer: 1944'te Paris'in kurtuluşuyla birlikte zaferle ülkesine döndü ve kurduğu Geçici Hükûmet'in başına geçti.
BEŞİNCİ CUMHURİYET VE BAŞKANLIK
Savaştan sonra siyasete atılan De Gaulle, mevcut zayıf parlamenter sistemi (Dördüncü Cumhuriyet) bir krizin kaynağı olarak görüyordu.
- Siyasi Kriz ve Geri Çekilme: Savaş sonrası kurulan Dördüncü Cumhuriyet'in istikrarsızlığından rahatsız oldu ve 1946'da siyasetten çekildi. Ancak ulusal kriz anlarında onun adı her zaman güçlü bir alternatif olarak anıldı.
- Cezayir Krizi ve Dönüş (1958): 1958'de, Cezayir Savaşı nedeniyle ülke bir iç savaşın eşiğine geldi. Ordu ve halkın büyük bir kesimi, krizi çözecek tek kişinin De Gaulle olduğuna inandı. Parlamenter sistem krizi aşamayınca, De Gaulle geçici olarak yetkiyi devraldı.
- Beşinci Cumhuriyet'in Kurucusu: Güçlü bir yürütme organı öngören, cumhurbaşkanına geniş yetkiler veren yeni bir anayasa hazırlattı ve bu anayasa halkoylamasıyla (referandum) kabul edildi. Bu, Beşinci Cumhuriyet’in doğuşuydu.
- Tarihi Seçim (10 Aralık 1958): 10 Aralık 1958’de toplanan Genişletilmiş Seçmenler Kurulu (Milletvekilleri, Senatörler ve yerel meclis üyeleri), De Gaulle’ü Beşinci Cumhuriyet’in ilk cumhurbaşkanı olarak seçti (resmi sonuç 21 Aralık'ta açıklandı). Bu zafer, De Gaulle’ün hayatının en büyük siyasî zaferiydi; Fransız ulusu, krizden çıkış için ona sınırsız yetki vermişti.
BAŞKANLIK DÖNEMİ
De Gaulle'ün başkanlığı (1959–1969), Fransa'yı küresel siyasette bağımsız ve güçlü bir konuma getirdi.
- Cezayir’in Bağımsızlığı: En zor kararı vererek, ordu içinde büyük tepki çekmesine rağmen Cezayir'e bağımsızlık verdi (1962).
- "Büyüklük Politikası" (Politique de Grandeur): Fransa'nın ABD ve Sovyetler Birliği gibi süper güçlere boyun eğmemesi gerektiğini savundu.
- Nükleer Güç: Fransa'nın kendi nükleer silah gücünü (Force de Frappe) geliştirmesini sağladı.
- NATO’dan Çekilme: Fransa'yı, NATO'nun askerî kanadından çekerek (1966) ulusal bağımsızlık kararlılığını gösterdi.
AZ BİLİNEN İLGİNÇ BİLGİLER
-
Boyu ve Lakabı: De Gaulle'ün boyu yaklaşık 1.96 metreydi. Bu uzun boyu ve kendine has otoriter duruşu nedeniyle ordu arkadaşları arasında ona "Le Grand Charles" (Büyük Charles) lakabı takılmıştı.
-
Kitap Geliri: Hayatı boyunca yazdığı kitapların (özellikle Savaş Anıları) telif haklarından gelen geliri, bir ulusal müze ve araştırma merkezi kurması için Fransız devletine bağışlamıştır.
- 18 Haziran Çağrısı'nın Önemi: 18 Haziran 1940'taki tarihi radyo çağrısının asıl kaydı, savaş sırasında BBC tarafından yanlışlıkla silinmiştir. Bugün dinlenen kayıtlar, daha sonra yapılan ve farklı bir güne ait olan ses kayıtlarıdır.
- Siyasî "Joker": Siyasetten her çekilişinde, herkes onun bittiğini düşünürdü. Ancak ülkenin siyasi sistemi kilitlendiğinde, Fransız halkının tek güvencesi olarak tekrar tekrar sahneye dönmüştür. Bu durum, onun "kriz anlarının son çaresi" rolünü pekiştirmiştir.
Charles de Gaulle, Fransız ulusuna gururunu ve bağımsızlığını geri veren lider olarak hatırlanır. 10 Aralık 1958'deki seçim zaferi, onun vizyonunun ve Fransız büyüklüğü idealinin bir kez daha ulus tarafından onaylandığı gündür.
