Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti (KKTC), 15 Kasım 1983 tarihinde, Kıbrıs Türk halkının kendi kaderini tayin hakkını kullanarak kurduğu bağımsız bir devlettir.
Bu tarih, Kıbrıs Türklerinin, Ada'daki ortak cumhuriyetin yıkılmasından, maruz kaldıkları baskılardan ve uluslararası toplumun çözüm çabalarındaki sonuçsuzluktan sonra attığı en kritik siyasî adımdır.
KKTC’nin ilanı, uluslararası camiada büyük tartışmalara neden olsa da, Kıbrıs sorununun çözümünde "iki kesimli, iki toplumlu" yapının temelini sağlamlaştırmış ve Ada’daki Türk halkının güvenliğini garanti altına almıştır.
CUMHURİYETE GİDEN YOL
KKTC'nin kuruluşu, 1960’larda başlayan ve 1974’te doruğa ulaşan siyasi ve etnik çatışmaların kaçınılmaz bir sonucudur.
- 1960 Kıbrıs Cumhuriyeti: Ada, 1960 yılında Kıbrıs Türkleri ve Kıbrıs Rumları arasında bir ortaklık devleti olarak kuruldu. Ancak Rum tarafının Enosis (Ada'yı Yunanistan’a bağlama) hedefi ve anayasadaki Türk haklarını budamayı amaçlayan "Akritas Planı" gibi girişimler, ortaklık düzenini hızla bozdu.
- 1963 Kanlı Noel Olayları: 1963 yılında Kıbrıs Rumlarının anayasal değişiklik tekliflerini reddeden Türkler, Rum çetelerince Ada'nın birçok yerinde saldırıya uğradı. Türk toplumu, Rum yönetiminden ayrılarak "getto" yaşamına geçmek zorunda kaldı ve bu olaylar, ortak cumhuriyetin fiilen sona ermesine yol açtı.
- 1974 Darbesi ve Kıbrıs Barış Harekâtı: 15 Temmuz 1974’te, Yunanistan’daki askerî cunta destekli Rum Ulusal Muhafızları Ada'da darbe yaparak Enosis’i ilan etti. Türkiye, 1960 Garanti Antlaşması'ndan doğan hakkını kullanarak, Türk toplumunun güvenliğini sağlamak ve anayasal düzeni yeniden tesis etmek amacıyla 20 Temmuz 1974’te Kıbrıs Barış Harekâtı’nı başlattı.
- Kıbrıs Türk Federe Devleti (KFTD): Harekât sonrası Ada fiilen bölündü. Türk kesimi, 1975 yılında Kıbrıs Türk Federe Devleti’ni ilan etti. KFTD, uluslararası alanda tanınma arayışında değildi; bir federasyon çatısı altında çözüm için bir zemin hazırlamayı amaçlıyordu.
KURULUŞ'UN KARARI
KKTC'nin ilanı, çözüm müzakerelerinin çıkmaza girmesi ve Kıbrıs Türk halkının geleceğiyle ilgili duyduğu derin endişelerden kaynaklandı.
- Müzakerelerin Çıkmazı: KFTD'nin ilanından sonra geçen sekiz yıl boyunca, Kıbrıs Rum tarafının federasyon fikrine karşı uzlaşmaz tutumu ve Ada'nın siyasi eşitliğine direnmesi, müzakereleri sürekli tıkadı.
- Ekonomik ve Siyasî İzolasyon: Kıbrıs Türk toplumu, uluslararası toplum ve Rum kesimi tarafından uygulanan yoğun ekonomik ve siyasî ambargo altındaydı.
- Kendi Kaderini Tayin Hakkı: Kıbrıs Türk liderliği, Ada'nın tek bir Rum devleti tarafından yönetilmesini kabul etmeyeceklerini ve kendi kaderini tayin hakkını kullanacaklarını ilan etti.
- Kuruluş Kararı: 15 Kasım 1983'te, Kurucu Meclis oybirliğiyle Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti'nin kurulmasına karar verdi. Kurucu Cumhurbaşkanı Rauf Denktaş oldu.
ULUSLARARASI TEPKİLER
KKTC'nin ilanı, uluslararası siyasette büyük bir yankı uyandırdı ve Kıbrıs sorununa yeni bir boyut kattı.
- Uluslararası Tepki ve Tanınma: Kuruluş, Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyi tarafından derhal kınandı ve hukuken geçersiz sayıldı. KKTC'yi bugüne kadar sadece Türkiye Cumhuriyeti tanımıştır.
- Siyasî Sonuç: KKTC'nin ilanı, Ada'daki iki devletli yapıyı fiilen ve hukuken tescil etti. Müzakereler, o tarihten itibaren resmî olarak iki egemen toplum arasında eşitlik ilkesine dayanmak zorunda kaldı.
- Güvenlik ve İstikrar: KKTC’nin ilanı, Kıbrıs Türk halkının Ada'daki varlığını ve güvenliğini sağlamlaştırırken, Türkiye'nin bölgedeki stratejik çıkarlarını da güvence altına aldı.
AZ BİLİNEN İLGİNÇ GERÇEKLER
- Cumhuriyetin İlan Saati: KKTC’nin kuruluşu, 15 Kasım 1983’te, öğle saatlerinde Kıbrıs Türk Federe Devleti Kurucu Meclisi tarafından tek bir cümlelik bildiriyle ilan edilmiştir. Bu kararın alınış süreci son derece gizli tutulmuş ve kararın Meclis'te okunma anı büyük bir heyecanla karşılanmıştır.
- İlk Kabul Eden Ülke: KKTC’yi dünyada tanıyan ilk ve tek devlet, Türkiye Cumhuriyeti olmuştur. Türkiye, kuruluştan hemen sonra, uluslararası kınamalara rağmen tam diplomatik tanımayı ilan etmiştir.
- Rauf Denktaş’ın Kararlılığı: KKTC’nin kurucu lideri Rauf Denktaş, cumhuriyetin ilanının Ada'daki Türklerin varoluş mücadelesinin bir zorunluluğu olduğunu hayatı boyunca savunmuştur. Denktaş'ın liderliği ve uzlaşmaz duruşu, ilanın gerçekleşmesinde en büyük etken olmuştur.
- Kullanılan Bayrak: KKTC'nin bayrağı, Türk bayrağının renkleri ve sembollerinden esinlenerek tasarlanmıştır. Zemini beyaz, alt ve üst kısımlarında kırmızı yatay şeritler ve ortasında Türk bayrağındaki gibi hilal ve yıldız simgeleri yer alır. Bu bayrak, Türkiye ile olan bağın ve Türk kimliğinin açık bir ifadesidir.
- Ekonomi ve Ambargo: KKTC, uluslararası ambargo nedeniyle ekonomik olarak büyük ölçüde Türkiye'ye bağımlı kalmıştır. Bu ambargo, hava ve deniz ulaşımının sadece Türkiye üzerinden yapılması gibi kısıtlamalarla kendini göstermiş, ancak son yıllarda turizm ve eğitim alanlarında önemli gelişmeler kaydedilmiştir.
Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti’nin kuruluşu, Kıbrıs Türk halkının tarihsel mağduriyetinin ardından, kendi kaderini kendi tayin etme iradesinin ve bağımsız yaşama arzusunun tescili olarak tarihe geçmiştir.