Birleşmiş Milletler Kadın Birimi (UN Women) ve Parlamentolar Arası Birlik (IPU) tarafından yayımlanan "Siyasette Kadın 2025" haritası, dünya genelinde kadınların siyasi liderlik pozisyonlarındaki temsilinin artmaya devam ettiğini ancak bu ilerlemenin beklenenden daha yavaş gerçekleştiğini gözler önüne seriyor. Bazı alanlarda gerilemelerin yaşandığı görülürken, toplumsal cinsiyet eşitliği yolunda somut ve etkili önlemler alınmasının önemi bir kez daha vurgulanıyor.
Küresel dünyada durum ne ?
1 Ocak 2025 itibariyle dünya genelinde parlamentolardaki kadın milletvekili oranı, bir önceki yıla göre %27'den %27.2'ye çıkarak cüzi bir artış gösterdi. Buna karşın, bakanlık pozisyonlarında görev alan kadınların oranı %23.3'ten %22.9'a düşütü. Bu düşüş, kadınların yürütme organlarındaki yerlerini korumakta zorlandıklarının bir göstergesi olarak değerlendiriliyor.
Bakanlık pozisyonlarında cinsiyet eşitliğini sağlayan ülke sayısı ise 15'ten 9'a geriledi. Bu ülkeler şunlar: Nikaragua, Finlandiya, İzlanda, Lihtenştayn, Estonya, Andorra, Şili, İspanya ve Birleşik Krallık. Devlet başkanı kadın olan ülkelerin oranı %11.9, hükümet başkanı kadın olan ülkelerin oranı ise %8.3 olarak kaydedildi. Mevcut hızla ilerlendiğinde, karar alma mekanizmalarında tam cinsiyet eşitliğini sağlamak 130 yıl alacak.
Türkiye’de ilerleme azaldı
2025 yılı verilerine göre, Türkiye’de kadınların siyasete katılımı konusunda belirli ilerlemeler olsa da, genel oranlar halen beklenenin gerisinde. Türkiye Büyük Millet Meclisi’nde (TBMM) kadın milletvekili oranı %19.9 olarak kaydedildi. Bu oran, dünya ortalaması olan %27.2’nin önemli ölçüte altında kalıyor. Ocak 2025 itibariyle TBMM'deki 593 milletvekilinden yalnızca 118’i kadın.
Kabineye bakıldığında, 17 bakandan yalnızca biri kadın. Bu oran, dünya genelindeki %22.9’luk ortalamanın da gerisinde yer alıyor. Türkiye, kadın milletvekili temsili açısından 192 ülke arasında 126. sırada bulunuyor.
Kadınların siyasete katılımını artırmak
Kadınların siyasal yaşama eşit katılımının önündeki yapısal engelleri aşmak için farklı politikalar ve mekanizmalar önerilmektedir. UN Women Türkiye’nin "Kadınların Siyasete Katılımında Geçici Özel Önlemler" belgesinde de vurgulandığı üzere,
Yasal Cinsiyet Kotaları: Belirli bir oranın altına düşmemesi için yasal zorunluluklar getirilmesi.
Fermuar Sistemi: Parti listelerinde kadın ve erkek adayların dönüşümlü olarak sıralanması.
Finansal Destekler: Adaylık ve kampanya süreçlerinde kadınlara ek mali destek sağlanması.
Kapasite Geliştirme Programları: Kadın siyasetçiler için liderlik ve siyasi bilgi becerilerini geliştirme eğitimlerinin yaygınlaştırılması.
Bu önlemler, kadınların sıralamalarda sadece yer almasını değil, seçilebilir pozisyonlara da yerleştirilmelerini garanti altına alarak siyasette etkin roller üstlenmelerini sağlayabilir. Kadınların siyasetteki temsili, demokrasi ve toplumsal cinsiyet eşitliği açısından kritik bir unsur olmaya devam ediyor. Dünya genelinde küçük de olsa bir ilerleme görülse de, bu ilerlemenin hızı yeterli değil. Türkiye gibi oranların dünya ortalamasının altında kaldığı ülkelerde, yasal ve yapısal önlemlerle bu sürecin hızlandırılması gerekiyor. Ancak bu şekilde eşit ve kapsayıcı bir siyasi sistem inşa edilebilir.
