Bu kez yine Ankara'dayız. Ankara cumhuriyetin ilk yıllarında nasıl bir eğitim hayatını düzenlemişti nasıl bir eğitim hayatını örgütlemişti. Bu merakımızı gidermek adına yine Seyyah Kandemir'in paylaşımlarına başvuruyorum. İyi okumalar...
Ankara Vilâyeti maarifi Cümhuriyetin ilânı senesindenberi çok mühim bir terakki göstermiştir. Merkezde mevcut olan orta ve yüksek dereceli mektepler hakkında ikinci kısımda malumat verileceğinden burada yalnız ilk mekteplere dair izahatta bulunacağız.
1930-1931 ders senesi zarfında vilâyette mevcut ilk mekteplerin adedi 185 tir. Yani Ankara’da 23, kaza merkezlerinde 15 ve köylerde 147 mektep vardır. Bu mekteplere devam eden talebe adedi: Merkezde 2547 kız, 3021 erkek, kaza merkezlerinde 816 kız, 1488 erkek, köylerde 1853 kız, 4574 erkek olmak üzere hepsi 14,289 talebe vardır.
Bu Mektepler vaktile hem az hem de binalarının şekli, sıhhî vaziyeti noktasından da eyi bir halde değildiler. Halbuki bügün gerek Ankarada gerek kazalarda bir çok yeni ve sıhhî mükemmel mektepler yapılmıştır. En son planlara ve fennin icaplarına göre inşa edilmiş olan bu yeni mektepler her sene Cümhuriyete binlerce genç ve gürbüz bir nesil kazandırmaktadır. Bu yeni ilk mekteplerden Ankarada bulunanlar şunlardır: Gazi Mektepleri, İsmet Paşa, İnkılap, Necati Bey, İltekin, İnönü, Mimar Kemalettin, Çankaya, Yenihayat Mektepleri. Kaza merkezlerinde de yeni ve güzel mektepler yapılmıştır. Çubukta, Beypazarında, Haymanada, Bâlâda, Polatlīda birer, Ayaş ve Kalecikte de ikişer mektep vardır. Kızılcahamamda 50 talebelik bir ve Etimesutta da 50 talebelik diğer bir yatı mektebi açılmıştır. Kaleciğin Çiftlik köyünde de yeni bir mektep yapılmıştır.
Vilâyet mekteplerinde ders okutan kadın muallim adedi 161 ve erkek muallim adedi 270 dir. Bunlardan merkezde bulunan muallimler 114 ü kadın 44 ü erkek olmak üzere 168 dir.
Ankarada 3 adet hususî ilk mektep vardır. Bunların isimleri: Bizim Mektep, Sizin Mektep ile Türk Musevi mektebi. Bizim Mektepte 66 erkek 37 kız talebe, Sizin Mektepte 15 talebe, musevi mektebinde de 150 talebe mevcuttur.
1930-1931 ders senesi için Maarif İdaresinin 785,000 liralık bir bütçesi vardı. Meclisi Umumi bu seneye mahsus olmak üzere maarife ayrıca köy mektepleri inşaatına yardım tahsisatı namı altında 120,000 lira fazla para vermişti. Maarif İdaresi bu paranın 70,000 lirasını köy mekteplerine vermiş ve 50,000 lirasınıda inşalarının temamlanması için Çubuk, Bala, Haymana ve Ayaş kaza merkezlerinde bulunan ilk mekteplere vermiştir.
931-932 deres senesi için maarifin bütçesi 520,000 liradır. Geçen sene ile bu seneki bütçe arasındaki farkın esbebi son çıkan vergi kanunları mucibince varidatın kısmen azalmış olmasıdır.
Maarif Müdürlüğü elindeki vesait nispetinde vilâyet dahilinde maarife ait faydalı işler görmektedir. Bazı yerlerde, meselâ Ankarada, Polatlı, Ayaş ve Kızılcahamamda birer halk okuma odası açmıştır. Buralara gündelik gazeteler ve bazı mecmualar ve kitaplar göndermektedir. Bu suretle halkın ve gençliğin okuma yazma hevesi arttırılmaktadır.
Millet Mektepleri de çok kıymetli mesaide bulunuyor. Geçen sene vilâyette 149 A, 49 B. dersanesi açılmış, buralara 1994 kadın ve 2070 erkek devam etmiştir. Bu sene zarfında okuma yazma vesikası alanların mecmuu 6456 dır.
931-932 ders senesi zarfında maarif idaresinin kıymetli mesaisi arasında en mühim teşebbüslerden birisi de seyyar muallimlik teşkilâtıdır. Bu teskilât şimdiye kadar mektep ve dersane açılmamış olan köylerde tatbik olunacaktır. Bunların mecmuu şimdilik 50 ye baliğ olmaktadır. Merkeze merbut köylerde 8, Polatlıda 8, Haymanada15, Keskinde 10, Balâda 9 seyyar dersane açılmıştır. Bunlardan başka merkezde ayrıca 12 ve merkez hapisanesinde de 6 dersane daha açılmıştır ki hepsi 68 dersane olmaktadır.
Bu sene için maarif idaresinin bazı yeni inşaat projesi vardır. Bu projenin hemen tatbik olunacak kısmı arasında şu semtlerde yeni mektepler yapmak kararı bulunuyor: Atıfbey mahallesinde 6 dersaneli, Erzurum çeşmesi yanında 15, Etlikte 5, Dikmende 5, Umumî Hapisane civarında 10 ve İstasyonda 5 dersaneli ilk mektepler açılacaktır. Diğer yapılacak işlerden birisi de Etimesut ve Kızılcahamamda bulunan yatı mekteplerinin talebe mevcuduna yirmi beşer talebe daha ilâve etmektir. Vilâyetin her nahiye merkezinde birer yeni mektep açılması, halk okuma odalarının çoğaltılması gibi daha bazı faydalı teşebbüslerde de bulunulacaktır.
Kaynak: Ankara Vilayeti, Türkiye Seyahatnamesi No.1,Seyyah Kandemir, Ankara 1932
