Türk İnkılabı’nın en simgesel adımlarından biri olan Şapka Nutku'nun 100. yıl dönümünü kutluyoruz.
25 Ağustos 1925’te, Mustafa Kemal Atatürk’ün Kastamonu'da yaptığı tarihi konuşmayla başlayan bu süreç, Türkiye Cumhuriyeti’nin medeniyet yolundaki kararlılığının en güçlü sembollerinden biri haline geldi.
Bu devrim, sadece başlardaki fesi değil, aynı zamanda çağdışı zihniyeti de değiştirmeyi hedefliyordu. Bu yazıda, Şapka Nutku’nun tarihi arka planını, az bilinen ilginç detaylarını ve modern Türkiye’ye olan etkilerini derinlemesine inceleyeceğiz.
ŞAPKA NUTKU
Şapka Nutku, Atatürk'ün 1925 yılında çıktığı Anadolu gezisinin bir parçasıydı. Amasya, Samsun, Trabzon, Erzurum ve en son Kastamonu'yu ziyaret eden Atatürk, bu konuşmayı 25 Ağustos’ta Kastamonu’da yaptı.
- Konuşmanın Amacı: Atatürk, o güne kadar yapılan devrimlerin halka anlatılması ve toplumsal olarak benimsenmesi için bu gezileri düzenlemişti. Kastamonu'daki konuşması, kılık kıyafet devriminin fitilini ateşlemekle kalmadı, aynı zamanda "Biz medeniyet yolunda yürüyoruz" mesajının en net ifadesi oldu. Bu konuşmada, modern giyim tarzının akla uygun, pratik ve estetik olduğu vurgulandı.
- Söylemin Değişimi: Atatürk, konuşmasında fesin çağdaş olmadığını, medeni milletler arasına katılmak için medeni kıyafetler giymek gerektiğini söyledi. Bu konuşma, sadece şapkayı teşvik etmekle kalmadı, aynı zamanda kıyafet üzerinden bir zihniyet devrimi çağrısı yaptı.
- Resmi Teşvik: Atatürk, bu konuşmayı yaparken halkın arasına panama şapka giyerek çıktı. Bu, o güne kadar görülmemiş bir manzaraydı ve devletin en üst makamından bu devrime en net desteği gösteriyordu.
ŞAPKA KANUNU VE YASAL SÜREÇ
Atatürk'ün konuşmasının ardından, 25 Kasım 1925’te Şapka İktisası Hakkında Kanun (Şapka Giyilmesi Hakkında Kanun) kabul edildi.
- Kanunun İçeriği: Bu kanun, resmi ve sivil kıyafetlerin nasıl olması gerektiğini düzenledi ve fesi yasakladı. Memurlara şapka giyme zorunluluğu getirilirken, kanunun genel amacı "Türk ulusunu, medeni milletler seviyesine ulaştırmak" olarak belirtildi.
- Toplumsal Tepkiler: Kanun, bazı muhafazakâr kesimler tarafından tepkiyle karşılandı. Bu tepkiler, özellikle İskilip ve Rize gibi bölgelerde küçük çaplı ayaklanmalara neden oldu. Ancak, devletin kararlı duruşu ve kanunun amacının doğru anlatılmasıyla kısa sürede toplumsal kabul sağlandı.
AZ BİLİNEN İLGİNÇ BİLGİLER
- İlk Şapka: Atatürk, Kastamonu'ya gelirken İnebolu'da halkın karşısına çıktığında başında panama şapka vardı. Bu an, tarihe "İnebolu'da ilk şapka" olarak geçti ve devrimin sembolik başlangıcı oldu.
- Fes Geleneği: Fes, Osmanlı İmparatorluğu'nda 1826 yılında, II. Mahmud tarafından Yeniçeri Ocağı'nın yerine kurulan Asakir-i Mansure-i Muhammediye'ye zorunlu kıyafet olarak getirilmişti. Fes, Osmanlı modernleşmesinin ilk simgelerinden biriydi ancak Cumhuriyet döneminde terk edilen bir sembol haline geldi.
- "Kastamonu'ya Hoş Geldin Paşam" pankartı: Atatürk'ün Kastamonu'ya gelişinde açılan bu pankart, halkın kendisine olan sevgi ve güvenini gösteriyordu. Bu sıcak karşılama, inkılabın topluma kolayca anlatılabilmesi için uygun bir zemin oluşturdu.
Şapka Nutku ve Şapka Kanunu, Türkiye'nin çağdaş medeniyetler seviyesine ulaşma idealinin bir parçasıydı. Bu kanun, sadece bir dış görünüş değişikliği değil, aynı zamanda yeni bir kimlik ve yeni bir gelecek inşa etme kararlılığının bir ifadesiydi.
