Aile planlaması, çiftlerin istedikleri sayıda çocuğa istedikleri zaman sahip olmalarını konu edinen bir hizmetler bütünüdür. Kişilerin aile planlaması hizmetlerinden yeterli ve doğru olarak yararlanabilmesi son derece önemlidir. İstenmeyen gebeliklerin ve aşırı doğurganlığın önlenmesi anne- çocuk sağlığını ve dolayısıyla toplum sağlığını da olumlu yönde etkilemektedir. Dünyada her yıl yaklaşık 87 milyon planlanmamış gebelik oluşmakta ve bunların yaklaşık 40 milyonu doğum ile sonuçlanmaktadır. Planlı olmayan gebelikler anne ve çocuk sağlığını olumsuz etkilemektedir. Bunun yanında nüfus artışı ile birlikte ülke kaynaklarının kullanımı açısından ekonomik sıkıntıları da beraberinde getirmektedir. Ülkemizde yaklaşık 50 yıldır aile planlaması konusunda uygulanan politikalar sonucunda önemli gelişmeler olmakla beraber korunma yöntemlerinin kullanımı günümüzde dahi arzu edilen düzeylerde değildir. Yurdumuzda sık kullanılan modern aile planlaması yöntemleri sırası ile Rahim İçi Araç (RİA–Spiral), kondom (prezervatif) ve doğum kontrol haplarıdır.
Doğal yolla uygulanmaya çalışılan aile planlaması yöntemleri arasında geri çekme, takvim yöntemi, emzirme ve diğer yöntemler (servikal mukus yöntemi, servikal palpasyon yöntemi, takvim yöntemi) yer almaktadır. Son yıllarda modern yöntemler ile ilgili bilgilerin artması ile bu yöntemlerin kullanım oranları da artış göstermektedir
Aile planlaması yöntemlerinin kullanılmamasının başlıca sebepleri çocuk isteği, kadının gebe olması, korunmanın kısırlık yaptığı inanışı, lohusalık, günah olduğu inancı, kanser yaptığına dair inanışlar, eşin istememesi ve cinsel ilişkiye engel olması düşüncesi sayılabilir. Ancak korunmayan bireylerin önemli bir bölümü bu yöntemler hakkında bilgi sahibi olmadıkları için korunmadıklarını ifade etmektedir. Kişilerin kanama nedeniyle herhangi bir korunma yöntemi kullanmaması da sağlık personelince aile planlaması hizmetinin verilip yöntem kullanımı sağlandıktan sonra olası yöntem yan etkileri konusunda kişilerin izleminin devam edilmesinin gerekliliğini ortaya koymaktadır.
Yapılan bir çalışmada en sık kullanılan yöntem %55 ile RİA, %40,7 ile geri çekme, %39,8 ile kondom tespit edilmiştir. Dünyada sterilizasyondan (cerrahi kısırlaştıma) sonra en yaygın kullanılan ikinci yöntem RİA kullanımıdır. Amerika Birleşik Devletlerinde tüm kadınlar içinde doğum kontrol yöntemlerinde ilk sırayı haplar (%18,5) ikinci sıra cerrahi sterilizasyon (%16,6) üçüncü sırayı kondom (%8,8) almaktadır ve RİA takılma oranı %1,2 dir. Sağlık personelinden bilgi alma seviyesi arttıkça RİA kullanımı artmaktadır. Geri çekme dünyada en yaygın kullanılan geçici kontraseptif yöntemlerden biridir.
Dünyada en yaygın kullanan ülkeler Romanya (%35), Türkiye (%27), Çekya’dır (%24). Ülkemizde yapılan bir çalışmada da en yaygın kullanılan yöntem geri çekme olarak saptanmıştır. Modern doğal aile planlaması yöntemi olarak kabul edilen servikal mukus değişiklikleri (bazal vücut ısısı ile birlikte veya tek başına) ile döllenmeye uygun günlerin değerlendirilmesi yöntemi ise daha sık olarak gelişmiş ülkelerde kullanılmaktadır. Bireylerin eğitim ve bilgi düzeyleri arttıkça modern yöntemlerin kullanımının arttığı görülmektedir. Konuyla ilgili bilgilere en sık sağlık personeli aracılığı ile ulaşılmaktadır. Bu durum sağlık kuruluşlarına başvuru sırasında hastalarla yapılan görüşmeleri son derece önemli hale getirmektedir.
Aile planlamasının faydaları konusundaki genel düşünce ana çocuk sağlığına ve ülke ekonomisine olumlu katkı sağladığı yönündedir ki, bu yapılan eğitim ve hizmetlerin benimsenmesi konusunda büyük önem taşımaktadır. Aile planlaması kullanımının yaygınlaşması bu konuda bilgili olma ile yakından ilişkili olduğundan aile planlaması konusunda topluma verilecek eğitimlerin arttırılması bu bilinç düzeyinin yükseltilmesi için önemli bir faktördür.
Sağlıklı günler dileğiyle…
