Prof. Dr. Tayfun GÜNGÖR
Kadın Hastalıkları, Doğum ve Jinekolojik Onkoloji Cerrahisi Uzmanı
Değerli Okurlarımız;
Kanser, dünyada ve ülkemizde ölüm sebepleri arasında kalp ve damar hastalıklarından sonra ikinci sırada yer alan önemli bir sağlık problemidir. Erken teşhis edildiğinde tedavinin mümkün olduğu ve yaşam kalitesinin artırılabildiği kanser türleri olduğundan konunun önemi daha da artmaktadır. Halkımızı kanser hakkında bilgilendirme ve farkındalık kazandırma çalışmalarına ağırlık verilmesi amacıyla düzenlenen “1-7 Nisan Kanser Haftası” etkinlikleri, kanserle mücadelede önemli bir yer tutmaktadır.
Kanser, kontrolsüz bir şekilde bölünen ve normal vücut dokusuna sızma ve onu yok etme yeteneğine sahip anormal hücrelerin gelişimi ile karakterize edilen çok sayıda hastalıktan herhangi birini ifade eder. Kanser, hücrelerdeki DNA’daki değişikliklerden yani mutasyonlardan kaynaklanır. Bir hücrenin içindeki DNA, her bir hücreye hangi işlevleri yerine getireceğinin yanında nasıl büyüyüp bölüneceğini söyleyen bir dizi talimat içerir. Talimatlardaki hatalar, hücrenin normal işlevini durdurmasına ve kanserli hale gelmesine neden olabilir. Gen mutasyonları çeşitli nedenlerle ortaya çıkabilir. Aileden gelen genetik mutasyonlar kanserlerin küçük bir yüzdesini oluşturur. Gen mutasyonlarının çoğu kalıtsal değildir. Sigara, radyasyon, virüsler, kanserojenler, obezite, hormonlar, kronik iltihaplanma ve egzersiz eksikliği gibi birtakım faktörler gen mutasyonlarına neden olabilir.
Kanserle ilişkili bazı genel belirtiler deri altında hissedilebilen yumru, istenmeyen kilo değişiklikleri, ciltte değişiklikler, iyileşmeyen yaralar veya mevcut benlerde farklılaşmalar, bağırsak veya mesane alışkanlıklarındaki değişiklikler, kalıcı öksürük veya nefes almada zorluk, yutma güçlüğü, sebebi bilinmeyen ateş veya gece terlemeleri, açıklanamayan kanama veya morarmalar olarak sayılabilir.
Kanserlerin çoğu bilinen herhangi bir risk faktörü olmayan kişilerde ortaya çıkar. Kanser riskini arttırdığı bilinen faktörler şöyle sıralanabilir:
Yaş: Kanserin gelişmesi uzun yıllar alabilir. Yaşlı yetişkinlerde daha yaygın olmakla birlikte, kanser yalnızca yetişkinlere özgü bir hastalık değildir, her yaşta görülebilir.
Alışkanlıklar: Bazı yaşam tarzı seçimlerinin kanser riskini artırdığı bilinmektedir. Sigara içmek, alkol kullanmak, güneşe aşırı maruz kalmak, güneş yanıkları, obezite ve güvenli olmayan cinsel ilişki kansere yol açabilir.
Aile geçmişi: Kanserlerin sadece küçük bir kısmı kalıtsal bir duruma bağlıdır. Ailede kanser yaygınsa, mutasyonların bir nesilden diğerine geçmesi mümkündür. Belirli kanserlere yakalanma riskini artırabilecek kalıtsal mutasyonlara sahip olunup olunmadığı genetik testlerle belirlenebilir. Kalıtsal bir genetik mutasyona sahip olmanın mutlaka kanser olunacağı anlamına gelmediğini unutmamak gerekir.
Ortam: İçinde bulunulan çevre, kanser riskini artırabilecek zararlı kimyasallar içerebilir. Pasif sigara içiciliği, ortamda bulunan asbest ve benzen gibi kimyasallar artan kanser riskiyle ilişkilidir.
Kanser riskini azaltmak için bazı tedbirler alınabilir. Sigara içmek, sadece akciğer kanseri değil, birkaç kanser türüyle bağlantılıdır. Sigaradan uzak durmak kanser riskini azaltacaktır. Güneşten gelen zararlı ultraviyole ışınları cilt kanseri riskini artırabilir. Gölgede kalarak, koruyucu giysiler giyerek veya güneş kremi uygulanarak güneşe maruz kalma süresini sınırlamak gereklidir. Sağlıklı beslenmek için meyve ve sebzeler açısından zengin bir diyet seçilmelidir. İşlenmiş et tüketimi azaltılmalıdır. Düzenli egzersiz, daha düşük kanser riski ile bağlantılıdır. Haftanın birkaç gününde en az 30 dakika egzersiz yapmak hedeflenmelidir. Aşırı kilolu olmak kanser riskini artırabilir. Sağlıklı bir diyet ve düzenli egzersiz kombinasyonu yoluyla sağlıklı bir kiloya ulaşmak ve bunu korumak mümkündür. Bazı virüsler kanser riskini artırır. Aşı olmak karaciğer kanseri riskini artıran hepatit B ve rahim ağzı kanseri riskini artıran insan papilloma virüsü (HPV) dahil olmak üzere bu virüslerin önlenmesine yardımcı olabilir. Düzenli doktor kontrollerini de ihmal etmemek gerekir.
Bahaneler pişmanlığınız olmasın; sağlıklı günler dileğiyle…
