Avrupa Ekonomik Topluluğu üyesi 5 ülke sınırlarından polis ve gümrük kontrolleri uygulamasını tamamen ortadan kaldırmak amacıyla Lüksemburg'un Schengen kasabasında anlaşmaya imza attı. Bu ülkeler Fransa, Batı Almanya, Belçika, Hollanda ve Lüksemburg'du. Schengen kasabasının seçilme nedeni Lüksemburg, Fransa ve Almanya sınırlarının ortak noktası olmasıydı.
ANLAŞMANIN DOĞUŞU
1914 yılından önce bir Avrupalı Brest'ten Moskova'ya istediği gibi gidip gelebilirdi. Avrupalı hiçbir ülke vize uygulamıyordu. Savaşın başlamasıyla birlikte ülkeler pasaport kontrollerine başladı ve savaşın bitmesine rağmen uygulama devam etti. Pasaport kontrolü Schengen Anlaşmasına kadar Avrupa için normal akışın parçası oldu. 1944 yılında Benelüks (Belçika, Hollanda, Lüksemburg) sürgün hükümetleri kendi aralarında sınır birliği için bir anlaşma yaptı. 1948 yılında yürürlüğe giren bu anlaşma ile Benelüks ülkeleri sınırları kaldırdı.
İnsanların serbest dolaşımı 1957 tarihli Roma Antlaşmasının bir parçası olduğu için Avrupa Ekonomik Topluluğu üye devletlerinden bir vatandaş pasaport ya da kimlik kartı ile birlik içerisinde vize olmadan seyahat edebiliyordu. Birlik Avrupa Birliğine dönüştükten sonra üye ülkeler arasında bir kriz ortaya çıktı. Birlik içerisindeki sınırların Birlik tarafından kaldırılıp kaldırılamayacağı ana tartışma konusuydu. 10 üye devletten 5'i olan Fransa, Batı Almanya, Lüksemburg, Hollanda ve Belçika Schengen kasabasında bir araya geldi. Benelüks ülkeleri zaten kendi aralarında sınır birliğine sahipti. Sınır birliğine muhalif olan ülkelerden dolayı anlaşma birlik içerisinde imzalanmadı. 1985 yılında imzalanan anlaşma 1995 yılında yürürlüğe girdi. Portekiz ve İspanya uzayan sürece sonradan dahil oldu.
ANLAŞMAYA SONRADAN KATILAN ÜLKELER
1995 yılında yürürlüğe giren anlaşma daha sonradan hem Avrupa Birliği ülkeler hem de birlik dışı ülkeler ile birlikte genişledi. İlk olarak İtalya 1997 yılında anlaşmaya katıldı. Aynı yıl Avusturya'da katılım gösterdi .2000 yılında Yunanistan, 2001 yılında tüm İskandinav ülkeleri katıldı. Norveç ve İzlanda Avrupa Birliği üyesi olmadan katıldı. 2007 yılında tüm Baltık ülkeleri, Polonya, Çekya, Slovakya, Slovenya, Macaristan ve Malta dahil oldu. 2008 yılında birlik dışından İsviçre katıldı, Lıhteştayn ise 2011 yılında katılabildi. 2023'te Hırvatistan, 2024'te ise Bulgaristan ve Romanya kısmi olarak katıldı. Bulgaristan ve Romanya için sadece deniz ve hava sınırları kaldırıldı.
MÜLTECİ KRİZİ VE ASKIYA ALAN ÜLKELER
2016 yılında Avrupa göçmen krizi ile uğraşmak zorunda kaldı. Bu dönemde bu anlaşmaya üye 8 ülke geçici olarak sınır kontrollerini geri getirdi. Bu ülkeler;
Avusturya, Danimarka, Fransa, Almanya, Norveç, Polonya ve İsveç oldu.
