TAYLAN İNAN GÜLKANAT
“37. GEBELİK HAFTASI TAMAMLANMADAN DOĞAN BEBEKLER PREMATÜRE BEBEKTİR”
- Prematüre ve Neonatoloji nedir?
- Esin Koç: “Bir bebeğin gelişimini tam olarak tamamlayıp doğması için 40 hafta gerekiyor. Bu süre 40+2 ya da 40-2 hafta gibi düşünülebilir. Eğer bir bebek 37. gebelik haftası tamamlanmadan dünyaya geliyorsa ona prematüre doğmuş bebek diyoruz. Özellikle 32 haftanın altında ya da 1500 gramın altında doğan prematüre bebekler daha küçük olduğundan onlarda daha çok sağlık sorunu görülebilir. Neonatoloji ise yenidoğan sağlığından sorumlu olan tıp branşıdır. Yenidoğan bebeklerin sağlıklı bir şekilde takip edilmesini ve yoğun bakım takibi gerektiren hastalıklarının takip ve tedavisini içerir. Bir doktorun Neonatoloji uzmanı olabilmesi için 13 yıl eğitim alması gerekir. Bu 13 yıllık eğitim şu şekilde: 6 yıl tıp eğitimi, 4 yıl pediatri (çocuk sağlığı ve hastalıkları), 3 yıl da yenidoğan eğitimi...”
“HER YIL, DÜNYADA 15 MİLYON BEBEK PREMATÜRE DOĞUYOR”
- Dünyada ve ülkemizde prematüre istatistikleri ne durumda?
- Esin Koç: “Her yıl, dünyada 15 milyon bebek zamanından önce, yani prematüre doğuyor. Türkiye İstatistik Kurumu verilerine göre ülkemizde 2022 yılı doğum sayısı 1.166.175’dir. T.C. Sağlık Bakanlığı Halk Sağlığı Genel Müdürlüğü son verilerine göre Türkiye’deki prematüre doğum oranı yıllık %10.2 dir. Yani ülkemizde yıllık prematüre doğan bebek sayısı yaklaşık 133 bindir. Bu da ortalama her 10 bebekten birinin hayata erken başladığı anlamına geliyor. En riskli grup olan, doğum ağırlığı 1500 gramın altında doğan bebek sayısı ise geçen yıl için 12.260 olarak bildirilmiştir.”
PREMATÜRE DOĞUMDA KARŞILAŞILAN EN SIK NEDENLERİNDEN BİRİ “ENFEKSİYON HASTALIKLARI”
- Bebekler neden prematüre doğar? Prematüre doğmak dezavantajlı bir durum mu?
- Esin Koç: “Prematüre bebekler anne karnında geçirmeleri gereken zamanı tamamlayamadan, henüz olgunlaşmamış bedenleri ile doğan bebeklerdir. Bu nedenle hayata bir adım geriden başlarlar. Bakımları zordur ve pahalıdır. Çünkü yüksek teknoloji gerektirir; özel yoğun bakım üniteleri, özel cihazlar gerektirir. Ama daha da önemlisi, özel eğitim almış doktor ve hemşireler gerektirir. Prematüre doğum tek bir nedene bağlı değildir. Anneye, bebeğe ya da ortama ait nedenler prematüre doğuma sebep olabilir. En sık karşılaşılan nedenlerden biri enfeksiyondur. Özellikle anne gebeyken son aylarda geçirilmiş ve tekrarlayan idrar yolu enfeksiyonları, vajinal enfeksiyonlar ya da su kesesinin zamanından önce açılması ve amniyon sıvısı dediğimiz bebeğin içinde bulunduğu suyun enfekte olması nedenler arasındadır. Ama bunun dışında başka nedenler de olabiliyor. Örneğin, annenin astım, diyabet, tiroit gibi bir kronik hastalığının olması, kalp hastalığı, tansiyon, böbrek hastalığı, stres, beslenme bozuklukları gibi durumlar da erken doğuma neden olabiliyor. Bununla birlikte bazen de altta yatan hiçbir neden bulunamıyor. Onun için her gebe annenin prematüre doğum yapma ihtimali vardır ve bu durumu her zaman öngörmek mümkün olmayabilir.”
“YENİDOĞAN ÖLÜMLERİNDE PREMATÜRE DOĞUM BİRİNCİ SIRADA YER ALIYOR”
- Prematürede tedavi süreci nasıl ilerliyor? Prematüre bir bebeğin bakımı nasıl olmalı? Bakımında nelere dikkat edilmeli?
- Esin Koç: “Yenidoğan ölüm nedenleri arasında prematüre doğum ve ilişkili sorunlar birinci sırada yer alıyor. Miadından önce doğan ve akciğerleri henüz gelişimini tam olarak tamamlamamış bu bebeklerde en sık görülen sorunlardan biri solunum güçlüğü sendromudur. Bebek ne kadar erken doğmuşsa, solunum güçlüğü sendromu riski de o kadar artar. Örneğin, prematüre olan ama zamanından sadece 15 gün önce doğan bir bebekte risk çok düşükken, 26-27 haftalık doğmuş çok küçük, 600 gramlık bir prematürede %80-90’lara varan oranda solunum güçlüğü sendromu görülebilir. Prematüre doğum olacağı anlaşıldığı zaman kadın doğum hekimi tarafından anneye doğum öncesi steroid uygulaması yapılmaktadır. Ayrıca 1970’lerden sonra tüm dünyada kullanılmaya başlanan sürfaktan tedavisi, bu bebeklerin sağ kalım yüzdelerinde çok olumlu iyileşmeye yol açmış, bu sayede giderek daha küçük prematüreler yaşamaya başlamıştır. Erken doğan bu bebeklerde beslenme güçlüğü, enfeksiyonlara yatkınlık, kafa içine kanama, nörogelişimsel problemler, görme, işitme sorunları, kronik akciğer hastalığı gibi birçok organda birçok problem olabilir. Bu nedenle, özellikle 1500 gramın altında doğan küçük ya da riskli prematürelerde bu komplikasyonların tedavisinin ve takibinin konunun uzmanı neonatologlar tarafından yapılması gerekir.”
“PREMATÜRE BEBEKLER UZUN DÖNEM, BİRÇOK DİSİPLİNLE BİRLİKTE TAKİP EDİLMELİDİR”
- Prematüre doğan bebeklerin, yetişkinlik dönemlerinde ve ilerleyen yaşlarında, prematüre doğmaları sebebiyle yaşadığı herhangi bir sorun oluyor mu?
- Esin Koç: “Bebeğin solunum, enfeksiyon, beslenme güçlüğü gibi diğer sorunları düzelince, bebek küvöz dışında yaşayabilecek kiloya ulaşınca taburcu oluyor ama iş orada bitmiyor. Bu bebeklerde ileriki yıllarda kronik akciğer hastalığı, astım daha sık görülebiliyor ya da ilk birkaç yılda daha fazla akciğer enfeksiyonu, orta kulak enfeksiyonu geçirebiliyorlar. Hastaneye yatma oranları da daha yüksek oluyor. Bu nedenle en az 5-6 yaşlarına kadar büyümelerinin takibi yanında, gerek zekâ gelişimi, gerek akciğer ve diğer sistemlerle ilgili problemleri açısından çok yakından takip edilmeleri gerekiyor. Zamanından önce doğan bu bebekler uzun dönem, birçok disiplinle birlikte takip etmelidir. Yenidoğan uzmanının koordinasyonu eşliğinde gelişimsel pediatri, çocuk nörolojisi, gerektiği durumlarda kardiyoloji, endokrin, fizik tedavi, ortopedi, konuşma terapisi, beyin cerrahisi vb. bölümlerin izlemi gerekir. Ayrıca aşılarının zamanında yapılması da çok önemlidir.”
“TEMEL PRENSİBİMİZ: “TÜRKİYE'DE YENİDOĞAN BEBEKLERİN YAŞAM ŞANSINI ARTTIRMAK”
- Prematüre doğum ve prematüre bebekler hakkında toplumda farkındalık yaratmak için neler yapılmalı? Sizin dernek olarak bu konuda yaptığınız faaliyetler nelerdir?
- Esin Koç: “Türk Neonatoloji Derneği olarak temel prensibimiz, Türkiye'de yenidoğan bebeklerin yaşam şansını arttırmak ve bebeklerin daha sağlıklı yaşamalarını sağlamaktır. Bunun için de özellikle bu alanda çalışan; başta yenidoğan uzmanı ve asistan hekimleri olmak üzere hemşireler, çocuk hekimleri hatta bu bebekleri ambulanslarla nakleden diğer sağlık personelinin mesleki gelişimlerini hızlandırabilmek için eğitim faaliyetleri düzenliyoruz. Ayrıca araştırmaları, projeleri destekliyor bunun için uluslararası neonatoloji dernekleri ile de iş birliği içinde çalışıyoruz. Toplumda da yenidoğan sağlığı ile ilgili ailelere yönelik toplantılar, röportajlar, sergi, yarışma gibi etkinliklerle yazılı görsel ve sosyal medyayı da kullanarak farkındalık yaratarak aileleri bilgilendiriyoruz.”
“YAŞAMAK İÇİN SAVAŞ VEREN MİNİK KAHRAMANLARIMIZIN VE ONLARA EMEK VERENLERİN DÜNYA PREMATÜRE GÜNÜ'NÜ KUTLUYORUM”
- Dünya Prematüre Günü özelinde söylemek istediğiniz bir şey var mı?
- Esin Koç: “Ben, Türk Neonatoloji Derneği Başkanı olarak; başta yaşamak için savaş veren minik kahramanlarımız ve onların aileleri olmak üzere, bu bebeklere gece gündüz demeden emek veren doktor ve hemşirelerimizin Dünya Prematüre Günü'nü kutluyorum.”
