Türkiye Cumhuriyeti’nin ikinci Cumhurbaşkanı, Kurtuluş Savaşı’nın önemli komutanlarından, devlet adamı ve siyasetçi İsmet İnönü, vefatının yıl dönümünde yurt genelinde düzenlenen etkinlikler ve yayımlanan mesajlarla anılıyor. Cumhuriyet tarihine askerî, diplomatik ve siyasal yönleriyle damga vuran İnönü, Türkiye’nin modernleşme sürecinde belirleyici roller üstlendi.
1884 yılında İzmir’de doğan İsmet İnönü, Harp Okulu ve Harp Akademisi’ni bitirdikten sonra Osmanlı ordusunda çeşitli görevlerde bulundu. Kurtuluş Savaşı sırasında Batı Cephesi Komutanı olarak görev alan İnönü, I. ve II. İnönü Muharebeleri’nde elde edilen başarılarla hem savaşın seyrini hem de genç Türkiye Büyük Millet Meclisi’nin otoritesini güçlendirdi. Bu muharebeler, İnönü’nün adının Cumhuriyet tarihine kazınmasında önemli bir dönüm noktası oldu.
Savaşın ardından diplomasi alanında da kritik görevler üstlenen İsmet İnönü, Lozan Barış Konferansı’nda Türkiye’yi temsil eden heyetin başkanı olarak, yeni Türk devletinin uluslararası alanda tanınmasını sağlayan Lozan Barış Antlaşması’na imza attı. Bu yönüyle İnönü, Cumhuriyet’in kurucu diplomatı olarak anıldı.
Mustafa Kemal Atatürk’ün 1938’deki vefatının ardından Cumhurbaşkanlığı görevine seçilen İsmet İnönü, Türkiye’yi 1950 yılına kadar yönetti. Özellikle II. Dünya Savaşı yıllarında izlediği temkinli ve dengeci dış politika sayesinde Türkiye’nin savaşın yıkımından uzak kalmasını sağladı. Bu dönem, İnönü’nün devlet yönetimindeki en kritik sınavlarından biri olarak tarihe geçti.
İnönü’nün Cumhurbaşkanlığı döneminde çok partili hayata geçiş süreci başlatıldı. 1946’da çok partili seçimlerin yapılması ve 1950’de iktidarın demokratik yollarla el değiştirmesi, Türk demokrasi tarihi açısından önemli bir eşik olarak değerlendirildi. Bu süreçte İnönü, iktidarın barışçıl biçimde devredilmesinde belirleyici rol oynadı.
Cumhuriyet Halk Partisi Genel Başkanlığı’nı uzun yıllar sürdüren ve “Millî Şef” unvanıyla da anılan İsmet İnönü, siyasi yaşamı boyunca hem desteklenen hem de eleştirilen bir figür oldu. Buna karşın İnönü, devlet adamlığı, sade yaşamı ve hukuka bağlılığıyla geniş kesimler tarafından saygıyla anıldı.
25 Aralık 1973’te Ankara’da hayatını kaybeden İsmet İnönü, Anıtkabir’de Atatürk’ün karşısında toprağa verildi. Vefatının yıl dönümünde başta Anıtkabir olmak üzere çeşitli kentlerde anma törenleri düzenlenirken siyasetçiler, akademisyenler ve yurttaşlar İnönü’nün Türkiye Cumhuriyeti’nin kuruluşu ve gelişimindeki rolünü bir kez daha hatırlıyor.
