Pezeşkiyan, yarın Azerbaycan'a resmi ziyarette bulunacak. İran'ın 4 eyalet valisi, milletvekilleri ve iş insanlarından oluşan 120 kişilik heyetin eşlik edeceği Pezeşkiyan, Cumhurbaşkanı İlham Aliyev'le görüşme gerçekleştirecek.
Ziyaret, 2. Karabağ Savaşı sonrasında yaşanan gelişmelerle iki ülke arasında bazen gerilimin arttığı, bazen de tarafların olumlu açıklamalarıyla gerilimin azaldığı ilişkilerin hangi yöne evrileceği konusunda önem taşıyor.
Azerbaycan-İran ilişkileri, 2. Karabağ Savaşı sonrasında Karabağ'daki sözde Ermeni rejiminin kontrolündeki topraklara İran'dan tırlar gönderilmesiyle olumsuz etkilendi. İran'ın sınırda tatbikatlar yapması ve İranlı yetkililerin "Azerbaycan İsrail'i bölgeye getirdi" şeklindeki iddiaları Azerbaycan yönetiminin tepkisini çekerken, İran'ın dini lideri Ali Hamaney'in Bakü ofisi kapatıldı. İran'ın tatbikatlarına cevap olarak ise Azerbaycan özel kuvvetleri İran sınırında tatbikat gerçekleştirdi.
Azerbaycan'ın anakarası ile Nahçıvan Özerk Cumhuriyeti'ni bağlayacak ve Ermenistan üzerinden geçecek Zengezur Koridoru olarak adlandırılan güzergaha İran'ın karşı çıkması da iki ülke ilişkilerinde gerilime sebep oldu.
27 Ocak 2023'te Azerbaycan'ın Tahran Büyükelçiliğine yapılan silahlı saldırı iki ülke ilişkilerini olumsuz etkiledi. Büyükelçilik güvenlik amirinin hayatını kaybettiği, 2 personelin yaralandığı saldırıyı "terör saldırısı" olarak adlandıran Azerbaycan, büyükelçiliğini tahliye etti. İran, saldırının kişisel sebeplerle gerçekleştirildiğini açıkladı. Saldırgan çıkarıldığı mahkemede idama mahkum edildi ama cezası henüz infaz edilmedi.
Saldırının akabinde Azerbaycan'da İran'ın casus ağına yönelik operasyonlar düzenlendi. Operasyonlarda, İran lehinde propaganda yaptıkları, İran istihbaratının verdiği görevleri yerine getirdikleri, bilgi aktardıkları iddia edilen birçok kişi gözaltına alındı.
İran savaş uçaklarının sınırda uçuşlar yapması Bakü'de tepkilere sebep olurken, Azerbaycan Dışişleri Bakanlığı, vatandaşlarını İran'a seyahat etmemeleri konusunda uyarıda bulundu.
Taraflar, ilerleyen süreçte ilişkileri normalleştirmek için mutabakat sağlarken, diplomatik girişimleri ve üst düzey temasları sürdürdü. İran'dan olumlu mesajlar ve güvenlik garantisi alan Azerbaycan, Tahran Büyükelçiliğini tekrar faaliyete geçirdi.
Ekonomik ilişkiler sürdü
Azerbaycan ve İran, gerginliğe sebep olan bazı konulara rağmen ekonomik ve ticari ilişkilerini sürdürdü.
Zengezur Koridoru hususunda Ermenistan'dan henüz olumlu cevap alamayan Azerbaycan, ülkenin batı illeriyle Nahçıvan arasında İran üzerinden yeni yolun ve köprülerin yapımı konusunda anlaştı.
Azerbaycan ve İran, Rusya ile birlikte Kuzey-Güney Ulaştırma Koridoru'nun geliştirilmesi için üçlü mutabakat zaptı imzaladı.
Aras Nehri üzerinde iki ülke tarafından ortak olarak inşa edilen Kız Kalesi ve Hudaferin barajlarının açılışı gerçekleşti.
Aliyev ve Pezeşkiyan pozitif mesajlar verdi
Azerbaycan ziyareti öncesinde İran basınına açıklama yapan Pezeşkiyan, iki ülkenin bir bedenin uzuvları olduğunu söylemiş, son yıllardaki "yanlış anlaşılmalar" ve gerginliklerin giderilmesi gerektiğini açıklamıştı.
Pezeşkiyan, devam eden ilişkilerin normalleşmesi süreciyle beraber İran ile Azerbaycan arasındaki işbirliklerinde hızlı ve anlamlı bir artışa tanık olacaklarını belirtmişti.
Ziyaretinin bu sürece ciddi katkı yapacağını belirten Pezeşkiyan, Bakü'de yapacağı temasların ekonomi, ticaret, kültür, turizm ve siyaset alanlarında hükümet, özel sektör ve kamu sektörü arasındaki bağların derinleştirilmesi ve işbirliğinin genişletilmesi sürecini önemli ölçüde kolaylaştıracağını ve hızlandıracağını vurgulamıştı.
Azerbaycan Cumhurbaşkanı İlham Aliyev ise Pezeşkiyan'ın ziyaretinin ikili ilişkilerin geliştirilmesi ve bölgesel süreçler açısından önemli olacağını ifade etmişti.
Aliyev, İran da dahil tüm komşularıyla iyi ilişkiler içerisinde bulunmak istediklerini belirterek, İran'la ekonomi, ulaştırma ve enerji alanlarında geniş ikili gündeme sahip olduklarını söylemişti
Cumhurbaşkanı Aliyev, Azerbaycan'ın Tahran Büyükelçiliğine yapılan saldırganın cezasının infaz edilmesini ve saldırının arkasındaki kişilerin tespit edilerek cezalandırılmasını beklediklerini belirtmişti.
Muhabir: Ruslan Rehimov
