Olayın ardından devletin sert tepkisiyle birlikte, 105 sanığın yargılandığı mahkeme süreci başlamıştır. 37 sanığa ölüm cezası verilmiş, diğer sanıklara çeşitli hapis cezaları uygulanmıştır. Bu cezalar, 3 Şubat 1931'de infaz edilmiştir. Sıkıyönetim ilanı, 8 Mart 1931'de Menemen'den kaldırılmıştır.
Kubilay'ın öldürülüşü, sadece devlet düzeyinde değil, toplumda da büyük yankı uyandırmıştır. Türkiye'nin 7. Cumhurbaşkanı Kenan Evren, o dönemde yaşadıklarını ve hissettiklerini anlatarak, olayın genç subayın hunharca şehit edilmesinin derin izler bıraktığını belirtmiştir. Her sene 23 Aralık'ta Kubilay Olayı, çeşitli yayın organlarında makalelerle anılmakta, olay lanetlenmekte ve Kubilay için anma törenleri düzenlenmektedir. Menemen Olayı'nın izleri, Türk toplumunun belleğinde hala canlı bir şekilde yer almaktadır.
Türk Tarihinde Derin Bir Yara ve Toplumsal Yankıları
İzmir'in Menemen ilçesinde 23 Aralık 1930 tarihinde gerçekleşen Menemen Olayı, Türk askeri Mustafa Fehmi Kubilay'ın ölümüyle başlayarak, olayın tetikleyicilerinin yargılanması ve devletin verdiği tepkilerle devam eden, Türk tarihine damga vuran önemli bir olaydır. Detaylara birlikte göz atalım:
Mustafa Fehmi Kubilay Kimdir?
1906 yılında Adana'nın Kozan ilçesinde dünyaya gelen Mustafa Fehmi Kubilay, Giritli bir ailenin çocuğu olarak hayata gözlerini açtı. 1930 yılında İzmir'in Menemen ilçesinde asteğmen rütbesiyle askerlik görevini sürdürürken, 23 Aralık 1930'da Derviş Mehmet'in liderliğindeki isyancılar tarafından cumhuriyet karşıtı bir eylemde hayatını kaybetti.
Menemen Olayı'nın Arka Planı
Menemen Olayı, Türkiye Cumhuriyeti'nin 1925 yılındaki Şeyh Said İsyanı'nın ardından karşılaştığı ikinci büyük irtica girişimidir. Olayın merkezinde, şeriat isteyenlerin lideri olduğunu iddia eden Giritli Mehmet (Derviş Mehmet) bulunmaktadır.
Olayın Gelişimi
Derviş Mehmet ve silahlı müridlerinin 23 Aralık sabahı Menemen'e girmesiyle başlayan olay, belediye meydanında şeriat ilan etme girişimiyle dramatik bir hal aldı. Kubilay, olaya müdahale etmeye çalışırken öldürüldü; mahalle bekçileri Bekçi Hasan ve Bekçi Şevki de bu trajik olayda yaşamını yitirdi.
Askeri birliklerin hızlı müdahalesiyle olay bastırıldı, Derviş Mehmet yaralanarak yakalandı. Olaya karışanlar tutuklandı ve ilişkisi olanlar hakkında kovuşturma başlatıldı.
Devletin Tepkisi ve Yargılama
İçişleri Bakanı Şükrü Kaya ve Ordu Komutanı Fahrettin Paşa'nın Cumhurbaşkanı Mustafa Kemal'e bilgi vermek üzere İstanbul'a gitmeleri sonrasında, devlet olaya sert bir tepki verdi. Menemen ilçesi ile Manisa ve Balıkesir merkez ilçelerinde bir ay süreyle sıkıyönetim ilan edildi. Sıkıyönetim komutanlığına 2. Ordu Kumandanı Fahrettin Paşa (Altay) atandı.
105 sanığın yargılandığı mahkemede, 37 sanığa ölüm cezası verildi; diğer sanıklara ise çeşitli hapis cezaları uygulandı. TBMM Genel Kurulu, 2 Şubat 1931'de cezaları onayladı, ve ölüm cezaları 3 Şubat 1931'de infaz edildi. Sıkıyönetim, 28 Şubat 1931'de Manisa ve Balıkesir'den, 8 Mart 1931'de de Menemen'den kaldırıldı.
Toplumsal Etkileri ve Anma Törenleri
Kubilay'ın öldürülüşü, sadece devlet katında değil, toplumda da büyük etki yarattı. Türkiye'nin 7. Cumhurbaşkanı Kenan Evren, o dönemde yaşadıklarını ve hissettiklerini anlatarak, olayın genç subayın hunharca şehit edilmesinin derin izler bıraktığını belirtti. Her yıl 23 Aralık'ta Kubilay Olayı ile ilgili çeşitli yayın organlarında makaleler yayımlanmakta, olay lanetlenmekte ve Kubilay için anma törenleri düzenlenmektedir. Menemen