Bundan tam 36 yıl önce bugün, 20 Aralık 1989 tarihinde Amerika Birleşik Devletleri, binlerce askerle Panama topraklarına girerek modern tarihin en tartışmalı müdahalelerinden birini başlattı.
"Operation Just Cause" (Haklı Dava Operasyonu) adı verilen bu askerî harekât, sadece bir diktatörü devirmekle kalmadı; aynı zamanda Soğuk Savaş sonrası ABD'nin bölgedeki gücünü perçinleyen bir dönüm noktası oldu.
NEDEN?
ABD ile Panama arasındaki ilişkiler, 1980'lerin sonuna doğru kopma noktasına gelmişti. Bir zamanlar CIA'in "değerli bir varlığı" olarak görülen Panama lideri General Manuel Noriega, Washington için büyük bir yük haline gelmişti.
- Uyuşturucu Kaçakçılığı: Noriega, Medellin karteliyle iş birliği yapmak ve ABD'ye kokain sokulmasına yardımcı olmakla suçlanıyordu. 1988'de ABD federal mahkemelerinde hakkında dava açıldı.
- Demokrasiye Müdahale: 1989 seçimlerini kazanan Guillermo Endara'nın zaferini Noriega'nın geçersiz sayması ve muhaliflere yönelik şiddet eylemleri, bardağı taşıran son damlalardan biriydi.
- ABD Vatandaşlarının Güvenliği: 16 Aralık 1989'da bir ABD deniz piyadesinin Panama askerleri tarafından öldürülmesi ve bir başka subayın eşinin taciz edilmesi, işgal için resmi gerekçe (casus belli) olarak sunuldu.
- Panama Kanalı'nın Geleceği: Torrijos-Carter Antlaşmaları uyarınca kanalın yönetimi kademeli olarak Panama'ya geçiyordu. ABD, Noriega'nın bu stratejik geçidi tehdit ettiğini savunuyordu.
27 BİN ASKERLE İŞGAL
20 Aralık sabahı saat 01:00'de yaklaşık 27.000 ABD askeri, Panama City'deki stratejik hedeflere eş zamanlı saldırılar başlattı. Panama Savunma Güçleri (PDF), ABD'nin teknolojik ve sayısal üstünlüğü karşısında sadece birkaç gün direnebildi.
- El Chorrillo Yangını: Noriega'nın karargahının bulunduğu El Chorrillo mahallesi, bombardımanlar sonucu çıkan yangınlarla neredeyse tamamen yok oldu. Binlerce sivil evsiz kaldı.
- Vatikan Elçiliği Kuşatması: Noriega, Noel Arifesi'nde Vatikan'ın Panama elçiliğine sığındı. ABD güçleri binayı kuşatarak teslim olması için psikolojik baskı uyguladı.
SONUÇLAR
İşgal, kısa sürede hedefine ulaşsa da geride ağır bir bilânço bıraktı.
|
Kategori |
Veriler (Tahmini) |
|
ABD Kayıpları |
23 Asker |
|
Panama Askerî Kayıpları |
~314 Asker |
|
Sivil Kayıplar |
200 (Resmi) - 3.000 (Sivil Toplum İddiası) |
|
Hükümet Değişikliği |
Noriega devrildi, Guillermo Endara başkan oldu. |
|
Ordunun Tasfiyesi |
Panama Savunma Güçleri feshedildi, yerine sivil bir polis gücü kuruldu. |
DÜNYADAN TEPKİLER
İşgal, uluslararası toplumda büyük bir kınama dalgasına yol açtı.
- BM ve OAS Kınaması: Birleşmiş Milletler Genel Kurulu, operasyonu "uluslararası hukukun açık bir ihlali" olarak nitelendirdi. Amerikan Devletleri Örgütü (OAS) de müdahaleyi şiddetle kınadı.
- Latin Amerika: Bölge ülkeleri, ABD'nin "arka bahçesi" olarak gördüğü bu müdahaleyi kendi egemenliklerine yönelik bir tehdit olarak değerlendirdi.
AZ BİLİNEN İLGİNÇ GERÇEKLER
- Müzikal İşkence: Noriega'yı Vatikan elçiliğinden çıkarmak için ABD ordusu, binanın dışına devasa hoparlörler kurdu ve 24 saat boyunca yüksek sesle Van Halen, The Clash ve AC/DC gibi grupların rock şarkılarını çaldı. Noriega'nın opera sevdiği biliniyordu, bu yüzden rock müzik onun için bir işkenceydi.
- Operasyonun Adı: Harekâtın ilk adı "Blue Spoon" (Mavi Kaşık) idi. Ancak Pentagon yetkilileri bunun halkın desteğini almak için yeterince güçlü olmadığını düşünerek adını "Just Cause" (Haklı Dava) olarak değiştirdi.
- Stealth Uçakların Prömiyeri: ABD'nin radara yakalanmayan gizli uçağı F-117 Nighthawk, ilk kez bu işgalde operasyonel olarak kullanıldı.
- Noriega'nın Kaderi: Noriega, 3 Ocak 1990'da teslim oldu. Önce ABD'de, ardından Fransa ve Panama'da hapis yattı. 2017 yılında 83 yaşında öldü.