Kıbrıs Barış Harekâtı, 20 Temmuz 1974’te Türk Silahlı Kuvvetleri tarafından gerçekleştirilen ve adadaki Türk halkını Rum saldırılarından koruma amacı taşıyan tarihi bir müdahaledir. Harekât, yalnızca askeri bir operasyon değil, aynı zamanda Türkiye’nin uluslararası hukuk çerçevesinde attığı stratejik bir adım niteliğindeydi.
Kıbrıs Barış Harekâtı neden yapıldı ?
1960'da kurulan Kıbrıs Cumhuriyeti, Türk ve Rum toplumlarının ortak yönetimine dayalıydı fakat kısa sürede Rumlar, Türk tarafını dışlamaya ve adayı tamamen Yunanistan’a bağlamaya (Enosis) yönelik adımlar atmaya başladı. Türk köyleri kuşatılarak katliamlar başlatıldı. 1974’te Yunanistan destekli bir darbe ile Makarios devrildi ve EOKA-B örgütü öncülüğünde adanın tamamen Yunanistan’a bağlanması hedeflendi. Bu gelişmeler, Türkiye’yi 1960 Garanti Antlaşması’ndan doğan haklarını kullanarak müdahale etmeye zorladı.
Ayşe Tatile Çıksın
Türk Silahlı Kuvvetleri (TSK), “Ayşe Tatile Çıksın” parolasıyla 20 Temmuz 1974 sabahı Kıbrıs’a havadan ve denizden çıkarma yaptı. Harekâtın ilk evresi olan “Atilla 1 Operasyonu” ile Girne ve çevresinde kontrol sağlandı. İkinci aşama olan “Atilla 2” ise 14 Ağustos 1974’te başladı ve Türk askerinin adanın kuzeyini bütünüyle kontrol altına almasıyla sonuçlandı.
Kıbrıs Barış Harekâtı'nın az bilinenleri
• İlk defa paraşütle yapılan kapsamlı Türk askeri harekâtıdır. Hava İndirme Tugayı, Girne bölgesine iniş yaptı.
• Kıbrıs’a ilk çıkan deniz komandoları, çıkarmadan saatler önce gizlice yüzerek karaya ulaşarak bölgeyi işaretledi.
• Rum ve Yunan askerlerinin terk ettiği birçok köy, TSK tarafından sivil kayıp yaşanmadan ele geçirildi.
• ABD, Türkiye’ye harekât sonrası silah ambargosu uyguladı. Bu durum Türkiye’nin savunma sanayii alanında bağımsızlaşma sürecini hızlandırmış oldu.
• Tarihe geçen “Ayşe tatile çıksın” parolası, dönemin Dışişleri Bakanı Turan Güneş’in kızı Ayşe Güneş’in adından esinlenilerek kullanıldı.
• TSK, hava desteği ve deniz gücü koordinasyonunu o döneme göre üst düzeyde gerçekleştirdi. Bu durum, harekâtın başarısında önemli bir rol oynadı.
• Kıbrıs Barış Harekâtı esnasında TSK, savaş uçağı ile yanlışlıkla kendi donanmasına ait Kocatepe muhribini vurdu. Bu acı olay, Kıbrıs Barış Harekâtı'nın en trajik yönlerinden biri oldu.
Harekâtın uluslararası etkileri
Harekât sonrası adanın kuzeyinde Kıbrıs Türk Federe Devleti kuruldu ve bu yapı 1983 yılında Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti (KKTC) olarak ilan edildi. Bugün sadece Türkiye tarafından tanınan KKTC, Kıbrıs Barış Harekâtı'nın en kalıcı sonucu oldu.
Batı dünyası ve özellikle ABD, Türkiye’yi yaptırımlarla cezalandırmak istese de, harekât, Türkiye’nin Doğu Akdeniz’deki gücünü ortaya koymuş oldu. Kıbrıs Türk halkı da saldırılardan kurtularak siyasi ve toplumsal açıdan nefes alma imkanı buldu.
