Rusya ile Çin arasında Kuzey Deniz Yolu üzerinden kargo sevkiyatı bu yıl yüzde 59 artarak 280 bin tona çıktı. Arktik Okyanusu’ndan geçen ve 5 bin 600 kilometre uzunluğa sahip Kuzey Deniz Rotası, Batı Avrasya ile Asya-Pasifik bölgesi arasındaki en kısa deniz taşımacılığı rotası olarak öne çıkıyor. Güney rotalarına kıyasla seyahat süresini yüzde 30-40 oranında azaltarak yakıt tasarrufu ve karbon emisyonlarında önemli düşüşler sağlıyor.
Orta Doğu’daki jeopolitik gerilimler, Süveyş Kanalı çevresindeki artan güvenlik riskleri ve korsanlık tehdidi, yüzyıllardır küresel ticaretin ana atardamarı olan geleneksel deniz yollarının kırılganlığını gözler önüne sererken, bu gelişmeler Kuzey Deniz Yolu’na ilgiyi artırıyor. Küresel ticaretin yüzde 80’den fazlasının deniz taşımacılığıyla gerçekleştirildiği belirtiliyor.
Kuzey Deniz Yolu’nda 2024 yılında sevkiyatlar 37,9 milyon tona ulaştı. Bu, bir önceki yıla göre 1,6 milyon ton artış ve 2018’deki 19,7 milyon tonluk seviyenin neredeyse iki katı anlamına geliyor. Bu keskin artış, NSR’nin küresel taşımacılık ve ticaretteki yükselen rolünü ortaya koyuyor.
ULUSLARARASI İLGİ DE ARTIYOR
Kanada, ABD, Çin, Hindistan ve Güney Kore gibi ülkeler Arktik taşımacılığına yönelik yatırımlarını artırıyor. Güney Kore’nin bu yıl “Arktik Taşımacılık Dairesi” kurduğu, Çin ve Hindistan’ın da uzun vadeli Arktik stratejileri yürüttüğü belirtiliyor.
Rusya’nın Arktik kıyı şeridinin yüzde 50’sinden fazlasına sahip olduğu, bu alanda Çin’le iş birliğinin ise son dönemde hızla arttığı ifade ediliyor. İki ülke arasında 2025 için planlanan 22 konteyner sevkiyatının 17’sinin Kuzey Deniz Rotası üzerinden tamamlandığı bildiriliyor.
Kuzey Deniz Yolu’nda 2018 yılından bu yana altyapı operatörü olarak görev yapan Rusya Devlet Nükleer Enerji Kuruluşu Rosatom, seyrüsefer izinlerini vermek, buzkıran desteğini koordine etmek ve altyapıyı modernize etmekle sorumlu. Rosatom’un girişimleri arasında nükleer buzkıran filosunun genişletilmesi, limanların modernizasyonu, seyrüsefer hizmetlerinin iyileştirilmesi ve Kuzey Deniz Yolu’nu küresel lojistik sistemlerine entegre etmeyi hedefleyen enerji altyapılarının geliştirilmesi yer alıyor.
DÜNYANIN TEK NÜKLEER BUZKIRAN FİLOSU
Rosatom, Kuzey Deniz Yolu’nun artan önemiyle dünyadaki tek nükleer buzkıran filosunu da genişletmeye devam ediyor. Dört metre kalınlığındaki buzları kırabilecek ve 50 metre genişliğinde kanal açabilecek “Rossiya” buzkıranının yakında faaliyete geçmesi planlanıyor. Rossiya’nın devreye alınmasıyla Kuzey Deniz Yolu’nun doğusunda yıl boyunca seyrüsefer yapılması mümkün hale gelecek.
Rosatom’un iştiraki Atomflot tarafından işletilen nükleer buzkıranlar, üç metreye kadar kalınlıktaki buzları kırabiliyor ve yedi yıla kadar yakıt ikmali yapmadan faaliyet gösterebiliyor. Ayrıca karbon salımı yapmadıkları için sürdürülebilir denizcilik teknolojisinin örnek modelini oluşturuyorlar.
RUSYA-ÇİN İŞ BİRLİĞİ DERİNLEŞİYOR
Son yıllarda Rusya-Çin iş birliği, Arktik lojistiği alanında önemli ölçüde derinleşti. Ekim 2025’te Rusya-Çin Kuzey Deniz Rotası İş Birliği Alt Komisyonu, modern lojistik ve teknolojik çözümleri entegre eden sürdürülebilir bir taşımacılık koridoru oluşturmak için bir eylem planı onayladı.
Rosatom Genel Müdürü Aleksey Likhachev, Kuzey Deniz Rotası’nı “21. yüzyılın ana ulaşım atardamarı” olarak tanımlayarak, rotanın kıtalar arası bağlantıları daha hızlı ve güvenli hale getirdiğini, büyük ortak projelere zemin hazırladığını belirtiyor. “Çin ile iş birliğimiz, Kuzey Deniz Rotası’nın gelişimine yeni bir ivme kazandıracak ve fırsatları büyük sermaye projelerine dönüştürecek,” diyen Likhachev, bu ortaklığın “küresel ticaret yollarını çeşitlendirmeye ve kuzeyin zorlu enlemlerinde ileri teknolojileri uygulamaya yardımcı olacağını” vurguluyor.
ARKTİK’İN İKLİMİ VE BİYOLOJİK ÇEŞİTLİLİĞİ, YAKINDAN İZLENİYOR
Arktik’in iklimi ve biyolojik çeşitliliği, küresel ekolojik istikrar açısından hayati önem taşıyor. Rusya, Arktik ekosistemlerinin korunmasını en yüksek öncelikleri arasında görürken, Rosatom, çevreye zarar vermeme ilkesini benimseyerek, çevresel açıdan sorumlu operasyonları ve kirliliğin önlenmesini garanti altına alıyor. Bu amaçla Rosatom’un Kuzey Deniz Rotası Ana Müdürlüğü, taşımacılığın izinlerin verilmesi, trafik koordinasyonu ve seyrüsefer kurallarının uygulanması gibi tüm aşamalarını yönetiyor. Artan yük trafiği göz önüne alındığında, kapsamlı bir çevresel izleme sistemi zorunlu hale geldiği için Rosatom, Rus ve uluslararası çevre kuruluşlarıyla iş birliği içinde geniş ölçekli bir izleme programı yürütüyor. Türk araştırma kurumlarının da katıldığı bu program, Arktik çevresine ilişkin gerçek zamanlı veriler toplayarak denizcilik faaliyetlerinin etkilerini değerlendiriyor. Elde edilen bulgular, ekosistem üzerindeki olası etkileri değerlendirmek ve önleyici tedbirler geliştirmek için kullanılıyor.