“One Minute” sonrası Türkiye İsrail ilişkileri

TAYLAN İNAN GÜLKANAT

Türkiye 1948 yılında kurulan İsrail'i 1949'da devlet olarak tanıdı. Bu durumu takiben 1950 yılında Türkiye tarafından, İsrail'de ilk kez diplomatik temsilcilik açıldı. O günden bu güne ikili ilişkiler sürekli düzelip, kopma noktasına geldi. İkili ilişkilerin gelgitli olmasındaki en büyük sebep İsrail'in günümüzde de hala vazgeçmediği Filistin saldırıları oldu.

ERDOĞAN'DAN, PERES'E "SİZ ÖLDÜRMEYİ İYİ BİLİRSİNİZ"

İkili ilişkilerimizin tam anlamıyla bir türlü normalleşemediği İsrail Aralık 2008'de Gazze'ye karşı "Dökme Kurşun" operasyonu başlattı. İsrail'i o zaman da sert dille eleştiren dönemin Başbakanı Recep Tayyip Erdoğan 2009'da İsveç'in Davos şehrinde düzenlenen Gazze Paneli'nde dönemin İsrail Cumhurbaşkanı Şimon Peres'e sert sözler sarf etti. Erdoğan, Peres' e suçluluk psikolojisi ile hareket ettiğini söyleyerek "Öldürmeye gelince, siz öldürmeyi çok iyi bilirsiniz! Plajlardaki çocukları nasıl öldürdüğünüzü nasıl vurduğunuzu çok iyi biliyorum." sözleriyle yüklendi. Lakin panel sonrası Erdoğan, tepkisinin kendisine daha az konuşma hakkı tanıyan panel yöneticisine olduğunu, İsrail Cumhurbaşkanı, İsrail Halkı ve Museviler'e karşı bir tepki veya tavır içerisinde olmadığını belirtti.

ALÇAK KOLTUK KRİZİ

Davos'ta yaşanan olayın üzerinden geçen bir senenin ardından iki ülke bu seferde "alçak koltuk krizi" ile gerildi. İsrail Dışişleri Bakanı Yardımcısı Danny Ayalon ile görüşen Türk Büyükelçi Oğuz Çelikkol'un görüşme esnasında Ayalon'a göre daha alçak seviyedeki bir koltukta oturması, tartışmaları da beraberinde getirdi. Ayalon'un daha sonrasında dilediği yazılı özürle birlikte kriz aşıldı.

"MAVİ MARMARA" SALDIRISI İLİŞKİLERİ KOPMA NOKTASINA GETİRDİ

İsrail, 2010 yılının Mayıs ayına gelindiğinde, Gazze'ye insani yardım götürmek amacıyla yola çıkan Mavi Marmara gemisine uluslararası sularda baskın yaptı. 37 farklı ülkeden 750 aktivisti taşıyan gemiye yapılan baskında 10 Türk vatandaşı hayatını kaybetti. Türkiye yaşanan bu olaydan sonra İsrail' in özür dilememesi üzerine İsrail'deki diplomatik temsilini maslahatgüzar seviyesine indirdi.

MAVİ MARMARA'DAN 6 YIL SONRA NORMALLEŞME ADIMLARI ATILDI

Mavi Marmara Saldırısı'nın üzerinden 3 yıl geçmesinin ardından İsrail Başbakanı Binyamin Netenyahu Türkiye'den özür diledi. Ancak normalleşme adımları 2016 yılında atıldı. İsrail, saldırıda hayatını kaybedenlerin yakınlarına verilecek 20 milyon dolarlık tazminatı Türkiye' ye gönderirken, Türkiye'nin gönderdiği insani yardımlar da Gazze'ye ulaştırıldı ve Türkiye ile İsrail'in karşılıklı büyükelçi atamasıyla yeniden normalleşme adımları resmen atıldı, diplomatik kriz de sona ermiş oldu. O dönemlerde Erdoğan'ın Cumhurbaşkanlığı Sarayı'nda verdiği bir iftarda kullanmış olduğu "Türkiye'den böyle bir insani yardımı götürmek için günün başbakanına mı sordunuz? Biz zaten yardımı yaptık, yapıyoruz. Bunları da yaparken, gövde gösterisi olsun diye mi yapıyoruz?" ifadeleri de çok tartışıldı.

TRUMP, KUDÜS'Ü İSRAİL'İN BAŞKENTİ OLARAK TANIDI, İLİŞKİLER YİNE BOZULDU

2017'de dönemin ABD Başkanı Donald Trump, Kudüs'ü İsrail'in başkenti olarak tanıdı ve ABD'nin İsrail Büyükelçiliği'nin Tel-Aviv'den, Kudüs'e taşınmasına karar verdi. İsrail'in bu durumu protesto eden Filistinliler'e saldırması üzerine Türkiye de, İsrail'i protesto etmek amacıyla İsrail'in Ankara Büyükelçisi'nin ülkesine dönmesini istedi. Bunun üzerine İsrail'de aynı reaksiyonu gösterip Türk büyükelçiyi Türkiye'ye gönderdi.

HERZOG CUMHURBAŞKANI SEÇİLDİ, TÜRKİYE'YE GELDİ

2021 yılında İsrail Cumhurbaşkanı olarak seçilen Isaac Herzog, 2022 yılında ise ülkemizi ziyaret etti. 2008 yılından sonra ilk defa bir İsralli liderin Türkiye'yi ziyareti normalleşme adımlarını da beraberinde getirdi. Yapılan görüşmeler neticesinde iki ülke tekrardan karşılıklı olarak büyükelçi atama kararını aldı.