KARDELEN UÇAK
CUMHURİYETİN yüzüncü yıl dönümü sebebiyle Türk Tarih Kurumu (TTK), kronolojik sanata yer verdi. “Tuvalde Yüzyıl: Cumhuriyet’in 100. Yılında 100 Ressam 100 Resim” isimli sergide Cumhuriyet döneminin ilk yıllarından günümüze kadar uzanan eserler yer aldı. Dönemin özelliklerine göre etkilenen sanat eserleri kronolojik bir gözlem oluşturdu. Sanatçıların özgünlüğüyle birleşen eserler, anlatım biçimleri, yaşadıkları dönemin plastik değerleri yansıtarak ziyaretçilere Türk resim sanatının yüzyılındaki gelişim sürecini gösterdi. “Tuvalde Yüzyıl” ile peyzajdan natürmorta (cansız varlık resmi), portreye ve figüratif eserlere, soyut resimden sürrealizme, günlük yaşamdan mekân içine, sokaktaki insan yaşamlarına kadar farklı birçok konu ve resim üslubunun buluştuğu sergide; cumhuriyetin kuruluş döneminden itibaren 1923-1950 arasındaki dönem, 1950 sonrası bireyselleşme olgusu bağlamındaki dönemlere iz bırakan ressamların eserleri yer aldı.
Cumhuriyetinin ilk kuruluş yıllarındaki ulus olma bilinci ile sanatçıların kimlik arayışlarının izleri takip edilirken, ilk yıllarda Kurtuluş Savaşı ile dönemin söylem ve politikalarında öne çıkan köylü ve köy temasının işlendiği görüldü. 1938-1943 yılları arasında ise “Yurt Gezileri ve Sergileri” ile Anadolu’nun farklı köşelerinden taşınan izlerin yer aldığı eserler, sonraki yıllarda dünyadaki akımlardan etkilenen tablolara dönüştü. CerModern’de izlenen sergi yüzyıl içinde yer alan farklı akımları, bireysel eğilimleri ve bazı dönemleri gözler önüne sererken o dönemlerin sanat akımları incelendi. Türk bayrağının renklerine atıfta bulunmak amacıyla kırmızı-beyaz renklerle süslenen sergi alanı, 2 Temmuz’a kadar tarih ve sanat ilgililerini bekliyor.
“FAHRELNİSSA ZEİD ESERİ BULUNUYOR”
Sanat ve tarih severleri heyecanlandıran daha önce hiç sergilenmemiş sekiz önemli eser de sunuldu. 1954 İstihsal konulu yabancı jürili yarışmada birincilik ödülü alan Aliye Berger’e ait “Güneşin Doğuşu” adlı eseri de Yapı Kredi Bankası koleksiyonu haricinde ilk kez kurum dışında sergilendi. Türkiye Büyük Millet Meclisi Sanat Koleksiyonu (TBMM) vilayet tablolarından Turgut Zaim ve Şadan Bezeyiş de yine ilk kez gün yüzüne bu sergiyle çıktı. Anadolu Medeniyetleri Müzesi envanterinde bulunan Cemal Tollu’nun Eti Fırtına Tanrısı tablosu ile Fahrelnissa Zeid’in müzenin ambiyansından etkilenerek çizdiği eseri ilk kez ziyaretçilere sunuldu.
İLK KEZZ ZİYARETE AÇILAN TABLOLAR VAR
İlklerin yer aldığı sergide diğer eserler: Bedri Rahmi Eyüboğlu ailesinden alınan Hitit Güneşi, Etnografya Müzesi envanterinde bulunan Şevket Dağ’ın 1928 yılına ait eseri, Etnografya müzesinde bulunan ve 1938 yılında yurt gezileri kapsamında Gaziantep’e gidecek Feyhaman Duran’a Atatürk’ün “Git orada Kurtuluş savaşı gazisi ve kahramanı Nalbant Hasan Çavuş’u bul ve onun portresini yap” diye öneride bulunduğu ve sanatçının da bunun üzerine Gaziantep’te yaptığı bu tablo şeklinde dikkati çekti.
Sanatçıların tanınan eserlerinin dışında, onların farklı özelliklerinin sergilendiği eserlerinin yer aldığı sergide, TTK arşivinden ve özel arşivlerden Cumhuriyet’in ilk dönemlerine ait sergi katalogları, broşürler, davetiyeler, fotoğraf gibi materyallerden oluşan önemli dokümanlar da sergilenecek. Sergi ile bilim dünyasına ve resim severlere, Türk sanat tarihine bir katkı olarak, 239 sayfalık bir “Tuvalde Yüzyıl” sergi kitabı da yayınlandı. Sergi kapsamında 2 Haziran 2023 tarihinde CerModern Türk resminin yüzyılı ile ilgili bir panel planlanıyor.
“NEREDEN NEREYE GELDİĞİ SORUSUNUN YANITI”
Türk Tarih Kurumu Başkanı Prof. Dr. Birol Çetin, açılış konuşmasında kronolojik sorulara cevap niteliğinde bir sergi olduğunu anlatarak, “Sergimize gösterdiğiniz ilgiden ötürü, Türk Tarih Kurumu Başkanı olarak çok teşekkür ediyorum. Bu yıl Kurumumuzun 92. Kuruluş yıl dönümünde Cumhuriyetimizin 100. yılı anma etkinliklerine böyle bir proje ile katkı yapmak istedik. Tabii bu kadar önemli 100 farklı eseri bir araya getirmek tahminimizin ötesinde, gerçekten zordu fakat başta Meclis Başkanlığımız olmak üzere tüm kamu kurum ve kuruluşlarımız, üniversitelerimiz ve koleksiyonerlerimize teşekkür ediyoruz. Bu sergiye hepsinin ciddi katkısı oldu. Sergimiz iki ay boyunca açık kalacak. Kültür ve Turizm Bakanı Sayın Mehmet Nuri Ersoy ve TBMM Başkanı Mustafa Şentop’tan sözümüzü aldık, ziyaretleriyle bizleri onurlandıracaklar. Resim aynı zamanda tarihçi için de bir kaynaktır. Bu sergi Türk resminin 100 yıl içerisinde nereden nereye geldiği sorusunun yanıtı olması bakımından sanat tarihçileri için de ayrı bir önem taşıyor.”
“CUMHURİYETİN KÜLTÜRÜ VE SANATI BİR ARADA GÖRÜLÜYOR”
Türk resminin evrensel sanatta önemli bir yeri olduğuna değinen Çetin, şunları ekledi: “Bugün, Türk resim sanatı, çağdaş sanatın çeşitli akımlarından etkilenerek dünya sanat sahnesinde önemli bir yer edinmiştir. Sanatçılarımız hem geleneksel Türk sanatında hem de evrensel sanat ortamında yer alarak resim sanatının zenginliğine ve çeşitliliğine katkıda bulunmaktadırlar. Gerçekleştirdiğimiz bu sergi cumhuriyetimizin kültür politikaları ve sanatsal eğilimlerini bir arada görmemizi sağlayacak, temsil gücü yüksek yüz ressamımızın tipik resimlerini ihtiva etmesi bakımından sanat tarihimizin bir tablosu sayılacaktır. Bu bakımdan sanatseverlerin yanı sıra kültür ve sanat tarihiyle ilgilenenlerin de özellikle ilgileneceği bir çalışma olarak bilim dünyasına ve toplumumuza ciddi katkı sunacaktır. Başta sergi koordinatörümüz ve küratörümüz Siret Uyanık ve danışmanlarımız Prof. Dr. Aydın Ayan ve Ömer Faruk Şerifoğlu olmak üzere sergimiz için koleksiyonlarındaki resimlerini paylaşan tüm Kurumlara ve koleksiyonerlere bir kez daha Türk Tarih Kurumu adına teşekkür ederiz.”
“100 ESERLE BAŞLANGIÇ YAPTIK”
Çetin, birçok etkinlik planladıklarına değinen Proje Genel Koordinatörü ve Sergi Küratörü Siret Uyanık ise, “Konuşmasına Cumhuriyet’in kurucusu Mustafa Kemal Atatürk’ün “Yüksek bir insan topluluğu olan Türk Milleti’nin tarihî bir özelliği de güzel sanatları sevmek ve onda yükselmektir” cümlesine atıfta bulunarak başlayan Proje Genel Koordinatörü ve Sergi Küratörü Siret Uyanık ise, “Elbette ki Türk resim camiası bu 100 sanatçıdan ibaret değil. Çok kıymetli ve üretken onlarca ressamımız var. Bu sergiyi 100+100 olarak planlamıştık, ancak sergileme şartları buna uygun olmadığı için 100 eserle başlangıcı yaptık. Ardından imkanlar dahilinde “İkinci 100” ve hatta “üçüncü 100”ü de yapmayı planlıyoruz” dedi.
Özveri gösteren herkese teşekkürlerini sunan Uyanık, “Sanat adına verdiğiniz bu önemli katkının sanat dünyası için oldukça değerli. Ayrıca CerModern yönetimine teşekkür ederim. Çağımızın yaşayan usta ressamlarının yanı sıra, aramızdan ayrılmış ancak Türk sanatının kilometre taşlarını oluşturan, bıraktıkları eserlerle gelecekte de eserleriyle yaşamaya devam edecek tüm sanatçılara Türk milleti adına şükranlarımızı sunuyoruz. Koleksiyonlarını açarak bu anlamlı sergiye katkı sağlayan sanatçılara, sanatçı ailelerine, koleksiyonerlere, kurum ve kuruluşlara teşekkür ediyoruz.” ifadelerini kullandı.
“CUMHURİYETİN İLANI HER YERDE DUYULMAKTA”
Açılış konuşmasını yapan “Tuvalde Yüzyıl: Cumhuriyet’in 100. Yılında 100 Ressam 100 Resim” Projesi küratörlerinden Ömer Faruk Şerifoğlu ise, Sanat için bir arada olmak güzel 100. Yılda bu anlamlı projenin parçası olmak benim için bir onurdur. 19 Ekim 1923. Cumhuriyetin ilanına 10 gün var ama cumhuriyetin ilanı her yerde duyulmakta. İşgal altındaki İstanbul’da olan ama gözü kulağı Anadolu’da olan ressamlar bu heyecana nasıl ortak oluruz diye düşünürken Ankara’dan aldıkları bir işaret ile resimlerini yüklenerek Ankara’ya gelirler ve 19 Ekim 1923 günü cumhuriyetin ilanından 10 gün önce Ankara Türk ocağı binasında 1. Ankara sergisi açılmıştır. Bu kuruluşun harcında da resim vardır. Bu böyle de devam edecektir inşallah. Be sergiyi birkaç gün sonra Atatürk ziyaret etmiştir. Ve bu resimleri milletvekillerine bakanlıklara ve belediyelere satın aldırmıştır.” şeklinde konuştu.
Söz konusu serginin açılış konuşmalarının ardından ressamlar ve aileleri de duygularını paylaşmak üzere sahneye davet edildi. Duygu ve düşüncelerini paylaşan Sanatçı Mustafa Pilevneli, Sanatçı Hasan Pekmezci, Ankara Müzik ve Güzel Sanatlar Üniversitesi Rektörü Prof. Dr. Erhan Özden, Sanatçı Süleyman Saim Tekcan isimlerinin ardından hatıra fotoğrafı çekildi.
