Türkiye'de ilk defa 2014'te İstanbul ve Bartın’da tespit edilen (Anoplophora chinensis) turunçgil uzun antenli böceği, karantinaya tabi önemli zararlılar arasında yer alıyor. Karadeniz Bölgesi'nde fındıklıklarda önemli zararlara sebep olan bu böceğin dedektör köpekler ile belirlenmesi için Bartın Üniversitesi Orman Fakültesi Orman Mühendisliği Bölümü Orman Entomolojisi ve Koruma Anabilim Dalı Öğretim Üyesi Prof. Dr. Yafes Yıldız danışmanlığında doktora tezi hazırlandı. Bu çalışmayla birlikte zararlı böceğin belirlenmesine dedektör köpeklerin kullanım olanakları testler yapılıp araştırıldı. Çalışmada kullanılan zararlı larvaları, Sakarya Arifiye'de turunçgil uzun antenli böceğiyle bulaşık fındık alanlarından toplandı.
2 buçuk aylık koku eğitimi
Köpek eğitimi de Ankara Köpek Koleji'nde köpek eğitmeni Veteriner Hekim Tarkan Özvardar tarafından gerçekleştirildi. 2 buçuk ay süren köpek eğitiminde kokunun öğretilmesi ve kokunun diğer kokulardan ayrıştırılması olarak iki aşamadan oluştu. Testleme çalışmalarının bitmesinden sonra gerçekten bulaşık olan örnekleri doğru tespit etme oranı olan duyarlılık ve gerçekten bulaşık olmayan örnekleri doğru tespit etme oranı olan özgüllük oranları hesaplandı. Çalışmada kullanılan 'Border Colie' cinsi 'Zippo' isimli köpek kütüklere konulan zararlı böcek ile diğer böcekler tespitinde süre olarak hızlı olduğu kaydedildi.
"Bu çalışmayı yaptık ve olumlu sonuçlar aldık"
Türkiye'de ilk defa karantina zararlısına karşı bu köpeklerin kullanımını araştırdıklarını aktaran Prof. Dr. Yafes Yıldız, "Dedektör köpekler, dünyada birçok alanda kullanılıyor. Biz de Türkiye'de ilk defa karantina zararlısına karşı bu köpeklerin kullanımını araştırdık ve başarılı sonuçlar elde ettik. Çalışmalarımızı Ankara'da yürüttük. Türkiye'de fındık üreticilerinin yakından bildiği Anoplophora chinensis adındaki karantina zararlımızdır. Şu an tarım bitkilerimiz ile fındıktaki meşhur zararlımız, yine bu böcekle birlikte 3 zararlı böcekte karantina yönetmeliğine alınmıştı. Böceğin larvasını erken dönemde teşhis edebilmek için bu çalışmayı yaptık ve olumlu sonuçlar aldık. İnşallah çalışmanın bundan sonraki aşamasında arazi ortamında yapmayı planlıyoruz" diye konuştu.
"Bu köpeklerin Gıda ve Kontrol Genel Müdürlüğü ile sınır kapılarında kullanılmasını önereceğiz"
Prof. Dr. Yafes Yıldız, dedektör köpeklerin sınır kapılarında kullanılması için Gıda ve Kontrol Genel Müdürlüğü'ne önereceklerini ifade ederek şunları kaydetti:
"Türkiye'ye birçok istilacı tür son zamanlarda giriş yaptı. Tabii kontroller sıklıkla yapılmakta ama böceğin farklı biyolojik dönemlerinde sınırlardan geçtiği için insan morfolojik gözlemle bunu kaçırabiliyor. Bizim yaptığımız çalışma da buna önlem almak içindi. Çünkü insanların yaptığı tahminlerde böcekleri bulma olasılığı yüzde 30. Fakat köpeklerin bu böcekleri bulma olasılığı daha yüksek ve kısa sürede oluyor. Örneğin, yaptığımız test aşamalarında larvayı, böceğimizi 10 saniye gibi bir zamanda bulduk. Dolayısıyla hem insan gücünden bir tasarruf sağladık ve ülkemize zararlı böceklerin girişinde daha baskın bir kontrol mekanizması oluşturmak için bu çalışmaları yürüttük. Ülkemizde böcekle ilgili ilk defa böyle bir çalışma yapıldı. Tabii narkotik gibi diğer köpeklerimiz de kullanılmakta, Tarım ve Orman Bakanlığımıza bağlı olarak bu çalışmayı yürüttük. Yaptığımız çalışmanın arazi aşamasında daha olumlu sonuçlar alındığında, bu köpeklerin Gıda ve Kontrol Genel Müdürlüğü ile sınır kapılarında kullanılmasını önereceğiz."
Ayhan ACAR/BARTIN, (DHA)-