Birinci Rus Devrimi: Moskova Ayaklanması

1905 Moskova Silahlı Ayaklanması (Moskovskoye Vooruzhennoye Vosstaniye), 7-18 Aralık 1905 tarihleri arasında, Birinci Rus Devrimi sırasında, Çarlık rejimine karşı işçi sınıfının önderliğinde gerçekleşen en şiddetli ve kanlı çatışmalardan biridir.

Rus İmparatorluğu'nun başkenti olmamasına rağmen, Moskova'daki bu ayaklanma, devrimci güçlerin Çar II. Nikolay'ın otoritesine karşı silahlı mücadeleyi göze aldıklarını gösteren bir dönüm noktasıdır.

3 Bin 500 Yıldan Daha Eski Şehir Ortaya Çıktı

İçeriği Görüntüle

Ayaklanma bastırılmış olsa da, Çarlık rejiminin kökten değişmesi gerektiği gerçeğini bir kez daha kanıtlamış ve gelecekteki 1917 Devrimlerinin bir provası olmuştur.

DEVRİMİN YÜKSELİŞİ

Moskova Ayaklanması, 1905 yılının Ocak ayında "Kanlı Pazar" ile başlayan Birinci Rus Devrimi'nin doğal bir sonucuydu.

• Kanlı Pazar (Ocak 1905): Silahsız işçilerin Çar'a dilekçe sunmak üzere yürüdükleri sırada, Sankt-Peterburg'da askerler tarafından katledilmesi, tüm Rusya'da genel grev ve protesto dalgasını başlattı.
• Japon-Rus Savaşı’nda Yenilgi: 1904-1905 Japon-Rus Savaşı’nda alınan ağır ve utanç verici yenilgi, Çarlık ordusunun zayıflığını ve rejimin beceriksizliğini gözler önüne serdi, bu da toplumsal hoşnutsuzluğu artırdı.
• Ekim Manifestosu ve Hayal Kırıklığı: Artan baskı ve genel grevler karşısında Çar II. Nikolay, Ekim 1905'te Duma'nın (seçilmiş parlamento) kurulması, sivil hakların tanınması ve ifade özgürlüğü gibi vaatleri içeren Ekim Manifestosu'nu yayımladı. Ancak, bu manifestonun uygulanmaması, vaatlerin boş çıkması ve rejimin baskıyı sürdürmesi, devrimcileri ve işçileri silahlı mücadeleye yöneltti.
• Moskova Sovyeti'nin Yükselişi: Sankt-Peterburg'daki işçi sovyetlerinin kurulmasına paralel olarak Moskova'da da kurulan İşçi Temsilcileri Sovyeti, işçi sınıfını silahlı bir direnişe hazırlıyordu.

ŞİDDETLİ ÇATIŞMALAR

Ayaklanma, Moskova'da grev çağrısı ile başladı ve hızla şehir merkezine yayılan silahlı bir çatışmaya dönüştü.

• Genel Grev ve Başlangıç: 7 Aralık'ta başlayan grev, kısa sürede Moskova'nın tüm fabrikalarını ve ulaşımını durdurdu. İşçiler, siyasi taleplerle sokaklara döküldü.
• Silahlı Çatışmaların Başlaması: Hükümetin grevi zorla dağıtma girişimi üzerine, işçiler ve devrimci gruplar (özellikle Bolşevikler, Menşevikler ve Sosyalist Devrimciler) silahlanmaya başladı.
• Presnya Bölgesi ve Barikatlar: Ayaklanmanın merkezi, sanayi bölgesi olan Presnya oldu. İşçiler, rejim güçlerinin ilerlemesini engellemek için sokaklara barikatlar kurdu. Bu barikatlar, Moskova sokaklarını devrimcilerin kalelerine dönüştürdü.
• Rejimin Misillemesi: Moskova garnizonu yerel güçlerle ayaklanmayı bastıramayınca, Çar hükümeti Sankt-Peterburg'dan özel olarak eğitilmiş askerî birlikleri (özellikle Semyonovski Muhafız Alayı'nı) Moskova'ya sevk etti. Bu birlikler, topçu ateşi kullanarak Presnya bölgesindeki direnişi acımasızca ezdi.
• Bastırma: 18 Aralık'a gelindiğinde, ağır askerî güç kullanımı ve topçu bombardımanı sayesinde ayaklanma tamamen bastırıldı.

ÖNEMLİ FİGÜRLER

Ayaklanma, devrimci hareketin o dönemdeki liderlerini ve gelecekteki Sovyet liderlerini sahneye çıkardı.

• Nikolay Şmit (Nikolay Schmidt): Moskova'da ayaklanmanın maddi destekçisi olan genç ve zengin bir Bolşevik fabrika sahibi. Presnya'daki fabrikası, ayaklanmacıların karargâhı ve silah deposu haline geldi.
• Fyodor Dubasov: Ayaklanma sırasında Moskova'nın Genel Valisi olarak görev yapan amiral. Ayaklanmayı bastırmak için en sert askerî önlemleri uygulayan kişi oldu.
• Bolşevik ve Menşevik Liderler: Ayaklanma, gelecekteki Sovyet liderlerinden bazılarının (örneğin Leon Troçki o sırada Sankt-Peterburg Sovyetinde aktif olsa da, Moskova'daki ayaklanma, Vladimir Lenin'in Bolşevik kanadının silahlı mücadele tezini haklı çıkardığına inanmasına yol açtı) siyasi tecrübe kazandığı bir deneyimdi.

SONUÇLAR

Moskova Ayaklanması, başarısız olmasına rağmen, Birinci Rus Devrimi'nin seyrini ve Çarlık rejiminin geleceğini kalıcı olarak etkiledi.

• Rejimin Acımasızlığı: Çarlık rejiminin silahsızlanmış işçilere karşı dahi gösterdiği acımasızlık, halkın Çar'a olan son güven kırıntılarını da yok etti.
• Devrimci Harekette Öğrenilen Dersler: Ayaklanmanın yenilgisi, Bolşeviklere ve diğer devrimcilere, rastgele ve plansız silahlı direnişin yeterli olmayacağını, iyi organize edilmiş ve profesyonel askerî bir güce ihtiyaç duyulacağını öğretti.
• Kalıcı Bastırma: Ayaklanmanın bastırılmasından sonra, Çarlık hükümeti Manifestoyla verdiği sözleri geri çekmeye başladı ve Duma'nın yetkilerini kısıtladı, bu da ülkeyi yeniden bir mutlakiyetçiliğe doğru itti.

AZ BİLİNEN İLGİNÇ GERÇEKLER

• Şmit'in Vasiyeti ve Para: Fabrika sahibi Nikolay Şmit, ayaklanmanın finansmanında kritik rol oynadı. Tutuklanıp hapishanede öldükten sonra, vasiyeti Bolşeviklere 280.000 ruble (o dönem için büyük bir servet) bıraktı. Bu para, Bolşeviklerin 1917'ye kadar olan propaganda ve örgütlenme faaliyetlerinde önemli bir kaynak oldu.
• "İntihar" İddiaları: Ayaklanma sonrasında Moskova hapishanelerinde ölen devrimcilerin (Nikolay Şmit dahil) çoğu için resmî ölüm nedeni "intihar" olarak açıklandı. Ancak devrimci çevreler, bu ölümlerin rejimin işkenceleri ve infazları sonucu gerçekleştiğini iddia etti.
• Topçu Kullanımı: Çarlık güçlerinin Moskova'da işçi mahallelerine karşı topçu ateşi kullanması, rejimin kendi halkına karşı ne kadar ileri gidebileceğini gösterdi. Presnya'daki işçi konutlarının ve fabrika binalarının top mermileriyle yıkılması, Rus kamuoyunda büyük tepki yarattı.
• Lenin'in Değerlendirmesi: Sürgünde olan Vladimir Lenin, Moskova Ayaklanması'nı devrimin en yüksek zirvesi olarak değerlendirmiştir. Lenin, ayaklanmanın başarısızlığını işçilerin yeterince silahlı ve organize olmamasına bağlamış, bu deneyimi gelecekteki Bolşevik devrim stratejisinin temeli yapmıştır.