Türkiye Cumhuriyeti'nin kurucusu Gazi Mustafa Kemal Atatürk’ün 10 Kasım 1938’de İstanbul Dolmabahçe Sarayı’nda yaşamını yitirmesinin ardından, naaşının nereye defnedileceği konusu kamuoyunda tartışmalara neden oldu. Hükümetin 13 Kasım’da yaptığı açıklamayla, anıt mezar tamamlanana kadar Atatürk’ün naaşının geçici olarak Ankara Etnografya Müzesi’nde kalacağı duyuruldu.
Atatürk’ün naaşı, 19 Kasım 1938’de Ankara’ya getirildi ve 21 Kasım’da gerçekleştirilen törenin ardından Etnografya Müzesi’ne yerleştirildi.
Rasattepe'den Anıtkabir’e
Anıt mezarın yeri için oluşturulan özel komisyon, uluslararası uzmanlardan da görüş alarak kapsamlı bir rapor hazırladı. 24 Aralık’ta Bakanlar Kurulu, raporu incelenmesi için Cumhuriyet Halk Partisi (CHP) Meclis Grubu’na sevk etti. 3 Ocak 1939’da toplanan meclis grubu, 15 kişilik CHP Anıtkabir Parti Grubu Komisyonu’nu kurarak çalışmalara başladı.
Komisyon, çeşitli alanlarda yaptığı incelemelerin ardından, 17 Ocak 1939’da mezarın inşa edileceği yer olarak Rasattepe’yi belirledi. Haziran 1939 itibarıyla, tepenin özel mülkiyete ait kısımlarının kamulaştırılma çalıştırmalarına başlandı. 6 Ekim 1939’da ise Anıtkabir’in tasarımının belirlenmesi için uluslararası bir mimari yarışmasının düzenlenmesine karar verildi.
Çok sayıda proje arasından seçildi
18 Şubat 1941’de duyurulan yarışmaya; Türkiye’den 25, Almanya’dan 11, İtalya’dan 9 ve diğer Avrupa ülkelerinden 4 olmak üzere toplam 49 proje katıldı. Cumhurbaşkanı İsmet İnönü başkanlığında bir araya gelen Bakanlar Kurulu, 7 Mayıs’ta Emin Onat ve Orhan Arda’nın ortak projesini birinci olarak seçti. Anıtkabir'in temeli, 9 Ekim 1944'te düzenlenen görkemli bir törenle dönemin Başbakanı Şükrü Saraçoğlu tarafından atıldı.
İnşaat öncesinde Rasattepe, üzerinde ağaç bulunmayan çorak bir araziydi. Projenin ilk aşamasında; Anıtkabir’e çıkan yollar, Aslanlı Yol, tören alanı, anıt mezar binasının taş kaplamaları, merdiven basamakları, lahit taşının yerleştirilmesi ve çeşitli tesisat işlerini ele alındı.
10 Kasım 1953'te ebedi istirahatgahına uğurlandı
Anıtkabir’in inşası 26 Ekim 1953’te tamamlandı. 10 Kasım 1953 sabahında, Atatürk’ün Etnografya Müzesi’nde bulunan naaşı, düzenlenen törenle Anıtkabir’e getirildi ve anıt mezar binasındaki mezar odasına defnedildi.
Mimari bir abide
Bugün “Anıttepe” olarak bilinen, eski adıyla Rasattepe üzerindeki 906 metre rakımlı alanda yer alan Anıtkabir; şeref holü, mezar odası, Aslanlı Yol, Tören Meydanı ile birlikte; İstiklal, Hürriyet, Mehmetçik, Müdafaa-i Hukuk, Zafer, Barış, 23 Nisan, Misak-ı Milli, İnkılap ve Cumhuriyet kuleleri ile mimari açıdan da büyük anlam taşıyor. Ayrıca Anıtkabir yerleşkesinde kadın ve erkek heykel grupları da yer alıyor.
Atatürk’ün mirasına yaraşır şekilde inşa edilen Anıtkabir, sadece bir anıt mezar değil, aynı zamanda Türk milletinin bağımsızlık ve Cumhuriyet ideallerinin simgesi olarak kabul ediliyor.